Ga direct naar: Hoofdnavigatie
Ga direct naar: Inhoud
Suriname 28 januari 2019

Golven olie en vrachten bauxiet

Nadat Nederland in mei 1940 door Duitsland is bezet, worden ook de Nederlandse koloniën meegesleept in de Tweede Wereldoorlog. Wanneer Japanse troepen Nederlands-Indië in maart 1942 innemen, hebben de Amerikanen zich al over Suriname en de Antillen ontfermd. Beide koloniën bezitten bodemschatten die van groot belang zijn voor de geallieerde oorlogsindustrie: olie op de Antillen en bauxiet in Suriname.

Janneke Jorna
Deel dit artikel
Soldaten van de Surinaamse Schutterij tijdens een bezoek van Prins Bernhard aan Paramaribo in 1942.
Soldaten van de Surinaamse Schutterij tijdens een bezoek van Prins Bernhard aan Paramaribo in 1942.
Soldaten van de Surinaamse Schutterij tijdens een bezoek van Prins Bernhard aan Paramaribo in 1942. Oorlogsbronnen | Anefo | Nationaal Archief

Nazipropaganda

Vanaf eind 1941, vlak voor de aanval op Pearl Harbor, worden Amerikaanse militairen ingezet om deze cruciale industrieën te bewaken. De aanwezigheid van Amerikaanse militairen brengt nogal wat teweeg. Al voor hun komst waarschuwt minister-president Gerbrandy via Radio Oranje dat nazipropaganda dit zal uitbuiten. En dat klopt, Anton Mussert zet een propagandacampagne op met de boodschap dat Suriname en de Antillen “nu verraden en verkwanseld” zijn. De Amerikaanse aanwezigheid zal volgens hem het einde van deze Nederlandse koloniën betekenen.

Gebeurtenis
Aanval Pearl Harbor

De Aanval op Pearl Harbor was de Japanse verrassingsaanval op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor. Deze aanval op 7 december 1941 bracht Amerika in de Tweede Wereldoorlog.

Meer over Aanval Pearl Harbor
"Onze koloniën in de branding"

NSB-propagandafilm over het 'Nederlands Imperialisme' in Oost- en West-Indie. Met kaarten en vlaggen wordt een (onjuist) beeld van de koloniale geschiedenis gegeven.

Filmdienst der NSB | Beeld en Geluid | Publiek domein
"Amerika heeft Suriname bezet!”. De integriteit van het grondgebied moest met man en macht worden verdedigd, dus de campagne riep op: “Strijdt met Mussert!"
Verkiezingsposter Mussert uit 1939
Anton Mussert
Mens
Anton Mussert

Anton Mussert was oprichter en partijleider van de Nationaal-Socialitische Beweging (NSB). Hij was waterstaatkundig ingenieur bij de provincie Utrecht. Later richte hij de NSB op en leidde deze beweging tot 1945. In de vooroorlogse periode lukte het Mussert niet om tot een serieuze machtsfactor uit te groeien. Tijdens de bezetting bracht hij het niet verder dan zetbaas. Wegens hulpverlening aan de vijand, een aanslag op de grondwettelijke regering en een poging Nederland onder vreemde heerschappij te brengen, werd hij eind ‘45 ter dood veroordeeld. Op 10 juni 1944 zei Mussert tijdens een grote bijeenkomst in het Concertgebouw: 'Er zijn er die zich zullen afvragen: En waar zult gij, leider, zijn, wanneer de invasie hier in ons land komt? Staat uw auto al klaar? Ik kan hun zeggen, mijn kameraden, ik heb mijn besluit genomen. Als de invasie komt zal ik onder alle omstandigheden in Utrecht zijn. Vanochtend heb ik een nieuwe uniform gekregen, dat van vrijwillig soldaat bij de Duitsche Weermacht. Dit uniform zal ik aantrekken, zoodra de invasie hier komt.' Bij zijn arrestatie op 7 mei 1945 in Den Haag was hij in burger gekleed. Bron: https://research.annefrank.org/nl/personen/63cc605f-c481-49b8-8ae8-603611295c16/ Anton Adriaan (Ad) Mussert (Werkendam, 11 mei 1894 – Den Haag, 7 mei 1946) was ingenieur en de oprichter en leider van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Vanaf december 1941 was zijn beweging de enige toegestane politieke partij in Nederland. Mussert kreeg een jaar daarna van de bezetter de titel 'Leider van het Nederlandsche volk'. Na de bevrijding werd hij schuldig bevonden aan hoogverraad en ter dood veroordeeld. Bron: WO2 Biografieën Netwerk Oorlogsbronnen.

Meer over Anton Mussert
Propagandaposter over het verlies van de Koloniën.
Propagandaposter over het verlies van de Koloniën.
Propagandaposter over het verlies van de Koloniën.Oorlogsbronnen.nl | Beeldbank WO2 | NIOD
NSB-leider Mussert zette een grote campagne op tegen de Amerikaanse 'bezetting' van Suriname eind 1941.
NSB-leider Mussert zette een grote campagne op tegen de Amerikaanse 'bezetting' van Suriname eind 1941.
NSB-leider Mussert zette een grote campagne op tegen de Amerikaanse 'bezetting' van Suriname eind 1941.Oorlogsbronnen | Beeldbank WO2 | NIOD | A. Hustinx

Buitenlandse troepen

Ook onder het koloniale bestuur is verzet tegen de komst van buitenlandse troepen. Voordat de Amerikanen komen, zijn er al Britse militairen in Suriname en de Antillen geweest. Zij zijn daar in mei 1940 tijdelijk gestationeerd om onder andere de olie-industrie te beschermen. Dit heeft een aanzienlijke deuk in het eergevoel van de Nederlandse gouverneurs van Suriname en de Antillen veroorzaakt. Nu zijn ze bang dat de Amerikaanse soldaten permanent blijven.

Gebeurtenis
Amerikaanse Beveiligingsactie Baxietmijnen

De Amerikaanse beveiligingsactie ter bescherming van de Baxietmijnen vond plaats op 24 november 1941. Ongeveer tweeduizend Amerikaanse soldaten kwamen naar Suriname om de productieplaats van de belangrijke stof te beschermen.

Meer over Amerikaanse Beveiligingsactie Baxietmijnen

Aanvaarding van het hulpaanbod

De Nederlandse regering in ballingschap denkt hier anders over. Zij ziet het grote economische en strategische belang van dit gebied voor de geallieerde oorlogvoering. De regering in ballingschap besluit daarom de zwakke verdediging van Suriname en de Antillen te versterken en aanvaardt het Amerikaanse hulpaanbod.

Thema
Regering in ballingschap

Een Regering in ballingschap is een politieke entiteit die beweert de wettelijke regering te zijn van een land, maar deze macht door omstandigheden niet kan uitvoeren. Een Regering in Ballingschap verblijft in een ander land. Tijdens de Tweede Wereldoorlog weken Koningin Wilhelmina en het Nederlandse kabinet uit naar het Verenigd Koninkrijk, in plaats van zich over te geven aan de bezetter.

Meer over Regering in ballingschap
"De oorlog zal worden gewonnen op golven olie en vrachten bauxiet."
Gerbrandy
GerbrandyMinister president
Mens
Pieter Sjoerds Gerbrandy

Pieter Sjoerds Gerbrandy (Goëngamieden, 13 april 1885 – Den Haag, 7 september 1961) was minister-president van Nederland van drie regeringen in ballingschap tijdens de bezetting. Met zijn radiotoespraken was hij een inspiratie voor het verzet. Gebrandy was na de bezetting fel tegenstander van Indonesische onafhankelijkheid. Bron: WO2 Biografieën Netwerk Oorlogsbronnen. Pieter Sjoerds Gerbrandy was lid van de Nederlandse regering in Londen. Op verzoek van koningin Wilhelmina werd hij in september 1940 minister in de regering in ballingschap te London. In mei ’42 werd hij minister voor Algemene Oorlogsvoering. Hij woonde in het Browns Hotel in West End en was in bezet Nederland regelmatig te horen via Radio Oranje. Op 10 mei 1944 sprak hij in London bij de herdenking van de Duitse inval. De BBC zond deze herdenking uit, die afgesloten werd door ds. Van Dorp. Uit Annes notitie van 11 mei 1944 blijkt dat de onderduikers in het Achterhuis naar deze uitzending geluisterd hebben. Otto Frank stuurde hem in juni 1947 een exemplaar van Het Achterhuis. In de begeleidende brief refereerde hij aan deze redevoeringen. Gerbrandy schreef op 4 juli een bedankbriefje aan de ‘Hooggeachte Mejuffrouw Frank’. Bron: https://research.annefrank.org/nl/personen/5e486481-c829-4985-93bf-f249be6a309f/

Meer over Pieter Sjoerds Gerbrandy

Beschietingen olieraffinaderij

Gerbrandy krijgt gelijk. In februari 1942 wordt een olieraffinaderij op Aruba door Duitse U-boten beschoten. Vooral de scheepvaart wordt hard getroffen; diverse geallieerde schepen worden tot zinken gebracht. Hoewel de aanvallen uiteindelijk weinig schade aan de raffinaderijen toebrengen, veroorzaken ze wel grote paniek onder de lokale bevolking.

Gebeurtenis
Operatie Paukenschlag

Operatie Paukenschlag was een Duitse aanval op de Amerikaanse scheepvaart, die vanaf januari tot juni 1942 plaatsvond in de Oostkust van de Verenigde Staten en de Caribische Zee. Door deze actie zonken honderden schepen. Hierdoor kwamen duizenden militairen om het leven, waarvan tientallen afkomstig uit Suriname en de Antillen.

Meer over Operatie Paukenschlag
Een eenheid Amerikaanse troepen staat aangetreden in Paramaribo

Militairen uit Puerto Rico

De Amerikaanse aanwezigheid betekent niet het einde van het Nederlandse koloniale bestuur, zoals Mussert voorspelde. De komst van de Amerikanen zorgt voor een economische opleving, maar dit is van korte duur. Nadat het gebied in september 1943 als veilig wordt bestempeld, worden de Amerikaanse militairen vervangen door militairen uit het armere Puerto Rico. En wanneer Amerika eigen bauxietbronnen ontdekken, neemt de export flink af. De lokale economie zakt in. De laatst Amerikaanse troepen vertrekken in oktober 1947.

Ontvang onze nieuwsbrief
Tweewekelijks geven we je een overzicht van de meest interessante en relevante onderwerpen, artikelen en bronnen van dit moment.
Ministerie van volksgezondheid, welzijn en sportVFonds
Contact

Vijzelstraat 32
1017 HL Amsterdam

info@oorlogsbronnen.nlPers en media
Deze website is bekroond met:Deze website is bekroond met 3 DIA awardsDeze website is bekroond met 4 Lovie awards