Tijdens de Duitse bezetting van Nederland worden duizenden kinderen en jongvolwassenen lid van de Nationale Jeugdstorm (NJS), de jeugdorganisatie van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) in Nederland. De Luchtvaart-Jeugdstorm, Marine-Jeugdstorm, Motor-Jeugdstorm en de Bereden-Jeugdstorm afdelingen geven een inkijk in het militaristische karakter van deze jeugdorganisatie.
Isaak van Dijke
Collaboratie
Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) is een van de belangrijkste en meest geraadpleegde archieven over de Tweede Wereldoorlog. Het CABR bevat dossiers van ruim 400.000 mensen die verdacht werden van collaboratie. Niet iedereen van hen is voor een rechter verschenen of veroordeeld.
Op Oorlogsbronnen besteden we met een artikelenreeks aandacht aan dit bijzondere archief.
Affiche van een sportbijeenkomst met Hitlerjugend atleten.Oorlogsbronnen | NIOD
Affiche van de Nationale Jeugdstorm waarop diverse activiteiten zijn afgebeeld, zoals marcheren, op appel staan, sporten en met modelvliegtuigen oefenen.Oorlogsbronnen | NIOD
Activiteiten van de Nationale Jeugdstorm
De Jeugdstorm wordt in 1934 opgericht, maar heeft voorafgaand aan de Duitse bezetting van Nederland slechts rond de 1.200 leden. Tijdens de bezetting stijgt het aantal leden echter snel naar ongeveer 14.000 ‘stormers en stormsters’ van tussen de 10 en 17 jaar oud. De meeste van hen zijn kinderen van NSB’ers, maar alle ‘Arische’ Nederlandse jeugd mag lid worden. De leden van de Jeugdstorm lopen in marsorde door steden, organiseren nationale sporttoernooien en grootschalige zangfeesten met orkesten en zangkoren. Hoewel deze activiteiten onschuldig lijken, zijn ze bedoeld om de jeugd naar een nationaalsocialistisch ideaalbeeld te vormen. De organisatie is sterk hiërarchisch en de leden dragen uniformen met rangaanduidingen. Ook krijgen de leden les in nationaalsocialistisch gedachtegoed en rassenleer. De Jeugdstorm blijft formeel een zelfstandige organisatie, maar in de praktijk wordt er veel samengewerkt met de Nederlandse afdeling van de Hitlerjugend, de Befehlsstelle Niederlanden.
Organisatie
Hitlerjugend
De Hitlerjugend was de jeugdbeweging van de NSDAP en werd op 4 juli 1926 opgericht. Vanaf 1939 was het lidmaatschap verplicht voor alle jongeren boven zeventien jaar en vanaf 1941 voor alle jongeren ouder dan tien jaar. De organisatie voor meisjes, de Bund Deutscher Mädel, was een onderdeel van de Hitlerjugend. Tijdens de bezetting werkte de Hitlerjugend in ons land nauw samen met de Nationale Jeugdstorm van de NSB.
Meer over Hitlerjugend
Na een sportwedstrijd krijgt een lid van Nationale Jeugdstorm een portret van Hitler als prijs uitgereikt.Oorlogsbronnen | NIOD
Foto met Hitlerjugend- en Jeugdstorm-leden.Oorlogsbronnen | NIOD
Arbeidsinzet en militaire dienst
Naast ideologische vorming maken sommige activiteiten duidelijk dat een belangrijke rol van de Jeugdstorm ligt in de voorbereiding op arbeidsinzet of militaire dienst. De Germaanse Landdienst ronselt onder leiding van de Hitlerjugend 600 leden van de Jeugdstorm om een agrarische opleiding te volgen en zich vervolgens in door Duitsland bezette gebieden in Oost-Europa te vestigen. Ook wordt in de loop van de oorlog steeds vaker de oproep gedaan aan 18-jarige leden om in dienst te treden bij de Nederlandsche Arbeidsdienst of de Waffen-SS.
Thema
Germaansche Landdienst
De Germaansche Landdienst was de organisatie die onder leiding van de Hitlerjugend in het gebied Danzig-West Pruisen een opleiding voor het boerenbedrijf verzorgde. Het was bedoeling dat de deelnemers na voltooiing van de opleiding zich als kolonisten zouden vestigen in de bezette oostelijke gebieden (Oekraïne e.d.). De leider van de Nationale Jeugdstorm Kees van Geelkerken riep Nederlandse jongens en meisjes in de leeftijd van 14 t/m 16 jaar op zich aan te melden voor de Germaansche Landdienst. Honderden leden van deze NSB-organisatie gaven hieraan gehoor.
Meer over Germaansche Landdienst
Affiche van de Germaanse Landdienst.Oorlogsbronnen | KB
Affiche van de Nederlandsche Arbeidsdienst.Oorlogsbronnen | KB
Afdelingen van de Nationale Jeugdstorm
Als de vraag naar soldaten in de loop van de oorlog toeneemt, gaat de Jeugdstorm samenwerken met onderdelen van het Duitse leger. De leden van de Jeugdstorm krijgen schietles, paraderen met (houten) wapens en krijgen les in militaire strategieën, kompas- en kaartlezen. Ter voorbereiding op militaire dienst richt de Jeugdstorm luchtvaart-, marine-, motor-, en ruiterafdelingen op die gespecialiseerde militaire vooropleidingen aanbieden aan de Jeugdstorm-leden. In deze afdelingen werkt de Jeugdstorm samen met het Duitse paramilitaire Nationalsozialistisches Kraftfahrkorps (NSKK), het Nationalsozialistische Fliegerkorps (NSFK), en diverse onderdelen van het Duitse leger, zoals de Kriegsmarine en Luftwaffe.
Organisatie
N.S.K.K.
Het Nationalsozialistische Kraftfahrkorps (NSKK) was een paramilitair onderdeel van de NSDAP, oorspronkelijk bedoeld ter bevordering van het gebruik van auto- en motorvervoer. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het NSKK een hulporganisatie en bevoorradingseenheid voor de Duitse oorlogvoering. Vanaf januari 1941 wierf het NSKK ook buitenlandse vrijwilligers aan. Tussen de 9.000 en 10.000 Nederlanders traden toe, waaronder veel NSB'ers.
Meer over N.S.K.K.
Schietoefeningen van de Nationale Jeugdstorm.Oorlogsbronnen | NIOD
Schietoefeningen van de Nationale Jeugdstorm.Oorlogsbronnen | NIOD
Luchtvaart-Jeugdstorm
In de zomer van 1941 is de Luchtvaart-Jeugdstorm de eerste gespecialiseerde afdeling van de Jeugdstorm. Volgens een uitgebreid artikel in Volk en Vaderland, het weekblad van de NSB, is de Luchtvaart-Jeugdstorm geen kinderspel, maar voorbereidend werk van grote waarde voor de toekomst van nationaalsocialistisch Europa: “Thans is het de taak van de jeugd, om reeds in oorlogstijd de luchtvaart te bestudeeren en te beoefenen, om dan straks de Nederlandsche producten en de Germaansche cultuur over de geheele wereld te kunnen verspreiden.” In het NSB-blad het Nationaal Dagblad wordt het militaire karakter van de vooropleiding en het belang van de luchtvaart voor de verdediging van het vaderland benadrukt.
Thema
Luchtvaart-Jeugdstorm
De Luchtvaart-Jeugdstorm was de luchtvaartafdeling van de Nationale Jeugdstorm. De Luchtvaart-Jeugdstorm werd in juni 1941 opgericht en werd geleid door de Luchtvaart-WA, de luchtvaartafdeling van de Weerbaarheidsafdeeling (WA). Leden van de Luchtvaart-Jeugdstorm kregen lessen in luchtvaarttechniek en bouwden modelvliegtuigen. Enkele zogenaamde luchtstormers volgden een vliegopleiding bij het Duitse Nationalsozialistische Fliegerkorps. Het blad van de Luchtvaart-Jeugdstorm heette de Wolkenstorm.
Meer over Luchtvaart-Jeugdstorm“Zonder luchtvaart heeft ons volk geen toekomst. Het spreekt vanzelf, dat onze luchtvaart nationaal-socialistisch zal moeten zijn en het is onze taak een nationaal-socialistische luchtvaart in ons land op te bouwen: een luchtvaart vóór het volk en dóór het volk.”
Het nationale dagblad : voor het Nederlandsche volk.12 augustus 1941.
Hoofdstormer Cornelis van Geelkerken brengt de NBS-groet aan voorbij marcherende leden van de Luchtvaart-Jeugdstorm.Oorlogsbronnen | NIOD
Samenwerking
De Luchtvaart-Jeugdstorm werkt samen met de Duitse luchtmacht, de Luftwaffe en het Nationalsozialistische Fliegerkorps (NSFK). De leidinggevenden van de Luchtvaart-Jeugdstorm gaan op werkbezoek bij de Reichsmodellflugschule van het NSFK in Lauenburg waar zij een luchtvaartopleiding krijgen. In Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Groningen, Arnhem, Hilversum, Amersfoort, Goes, Deventer, Zwolle, Vierhouten en nog vele andere steden worden vervolgens Luchtvaart-Jeugdstorm afdelingen opgericht waar zogenaamde ‘Lucht-Stormers’ les krijgen in luchtvaarttechniek en het bouwen modelvliegtuigjes. De Luchtvaart-Jeugdstorm houdt landelijke modelvliegtuigwedstrijden en zijn vaak aanwezig bij militaire optochten. Ze vliegen echter niet met daadwerkelijke vliegtuigen, aangezien deze nodig zijn voor de Duitse oorlogsvoering.
Thema
NSFK
Het Nationalsozialistische Fliegerkorps (NSFK) was de Duitse nationaalsocialistische paramilitaire luchtvaartorganisatie, opgericht op 15 april 1937. Het NSFK diende als een luchtvaartvooropleiding en ondersteunde daarmee de opleiding voor piloten voor de Duitse luchtmacht, de Luftwaffe. De piloten kregen theorieles en vliegles in zweefvliegtuigen en kleine vliegtuigen.
Meer over NSFKMarine-Jeugdstorm
In de zomer van 1942 richt de Nationale Jeugdstorm een zeevaartafdeling op, de Marine-Jeugdstorm. De oprichter en leider van de Marine-Jeugdstorm is marineofficier en opperbootsman Cornelis Hendrik Bartels. In enkele pro-Duitse kranten verklaart Bartels: “Tenslotte heeft de zee ons land opbloei en welvaart gebracht en de grootste tijd van de Nederlandsche geschiedenis was de periode waarin Nederland als zeevarende natie bovenaan stond”. Het doel van de Marine-Jeugdstorm is volgens Bartels om jongeren met de zee en zeevaart vertrouwd te maken en ze tegelijkertijd op te leiden tot een krachtig en weerbaar volk.
Mens
Cornelis Hendrik Bartels
Cornelis Hendrik Bartels (Magelang (Nederlands-Indië/Indonesië), 16 juni 1914 - Amsterdam, 5 maart 1982) was marineofficier en oprichter van de Marine-Jeugdstorm. Tijdens de bezetting was Bartels kringleider bij de NSB, banleider bij de WA, lid van het Vrijwilligers Legioen Nederland en van de Landwacht Nederland. Vanaf april 1942 was Bartels met de rang opperbootsman de leider van de Marine-Jeugdstorm-afdeling van de Nationale Jeugdstorm. Na de oorlog werd Bartels door het Tribunaal van Amsterdam veroordeeld tot een gevangenisstraf van 3 jaar en ontzetting uit kiesrechten.
Meer over Cornelis Hendrik Bartels •
Propagandafilm van de Marine-Jeugdstorm op het Polygoonjournaal. In deze video is een van de padvinderij gevorderd schip te zien. Het schip De Lichtstraal is omgedoopt tot Van Speijk en wordt ingezet voor zeiloefeningen.
Oorlogsbronnen | Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid
Propagandatochten
Hoewel de Marine-Jeugdstorm officieel de ‘volle steun’ geniet van de Kriegsmarine, de Duitse zeemacht, is materiële steun minimaal. De zogenaamde ‘Marine-Stormers’ krijgen toestemming om op meren en rivieren te varen en krijgen enkele van de padvinderij en zeeverkenners gevorderde zeilschepen toebedeeld om mee te oefenen. Ook worden er twee zeevaartscholen opgericht, aan de Kaag en het IJsselmeer. Hier kunnen leden van de Nationale Jeugdstorm een drie weken durende zeevaartopleiding volgen waarin ze leren zeilen en seinen. Propagandatochten waarin de Marine-Stormers per schip van stad naar stad varen worden breed uitgemeten in nationaalsocialistische bladen en kranten.
Organisatie
Kriegsmarine
Kriegsmarine was de naam van de Duitse marine van 1 juni 1935 tot de volledige capitulatie van het Derde Rijk op 8 mei 1945. In de Kriegsmarine diende ook een onbekend aantal Nederlandse vrijwilligers.
Meer over Kriegsmarine
Motor-Jeugdstorm
Naast de Luchtvaart-Jeugdstorm en de Marine-Jeugdstorm afdelingen besluit Cornelis van Geelkerken, de hoofdstormer van de Nationale Jeugdstorm, om in 1942 ook een motorafdeling op te richten. Een belangrijk doel van de Motor-Jeugdstorm afdeling is het overbrengen van de ‘motoriseringsgedachte’, het populair maken van gemotoriseerde voertuigen onder de Nederlandse jeugd. De Motor-Jeugdstorm dient op deze manier als militaire vooropleiding tot chauffeur of monteur bij de NSKK of andere Duitse legereenheden. Naast de motorlessen krijgen de ‘Motor-Stormers’ daarom ook schietles. In het blad van de Nationale Jeugdstorm, de Stormmeeuw, wordt de nadruk gelegd op het ‘weerbaar’ maken van de Nederlandse jeugd.
“Een stormer wil moedig zijn, wil zijn zelfvertrouwen vormen, wil snel handelen, kortom hij wil het motorrijwiel beheersen. Nog meer wil hij! Hij wil als Motor-Stormer de gemeenschap, ons Volk, dienen door motor- en verkeerstechniek te beheerschen, om aldus ons Volk ook op dat gebied zijn weerbaarheid te geven.”
De Stormmeeuw : orgaan van de Nationale Jeugdstorm.jrg. 10, afl. 6 (1944).
Sleutelen
De motoropleiding wordt uitgevoerd door het NSKK en de Motor-WA , de gemotoriseerde afdeling van de Weerbaarheidsafdeeling (WA). Een gedeelte van de opleiding vindt plaats bij de NSKK-Führerschule Almelo, het opleidingskamp van het NSKK. De Motor-Stormers krijgen les in motortechniek, verkeerstechniek, kaartlezen, het in kolonne rijden en kunnen hun rijbewijs halen. Door het grote tekort aan brandstof en motorfietsen bestaan de lessen echter voornamelijk uit het sleutelen aan motoren. Slechts in enkele gevallen zitten de Motor-Stormers ook daadwerkelijk op een motorfiets.
Thema
NSKK-Führerschule Almelo
NSKK-Führerschule Almelo was van oktober 1943 tot april 1945 een opleidingskamp voor het Nationalsozialistische Kraftfahrkorps (NSKK) op het landgoed van Huize Almelo. Nederlanders die in dienst traden van het NSKK werden hier opgeleid.
Meer over NSKK-Führerschule Almelo
Motor-Stormers krijgen praktijkles.Oorlogsbronnen | NIOD
Een Motor-Stormer sleutelt aan een motorfiets.Oorlogsbronnen | NIOD
Bereden-Jeugdstorm
In juni 1942 richt het hoofd van de Bereden-WA, de bereden afdeling van de Weerbaarheidsafdeeling (WA), Wouter Slob, de Bereden Jeugdstorm op. Het doel is om “de Germaansche deugden van ridderlijkheid, zelfbewustheid, moed, vastberadenheid, doorzettingsvermogen, wilskracht en kameraadschap te ontwikkelen”. Slob hoopt echter ook dat de Bereden-Jeugdstorm als vooropleiding van een militair ‘Nationaal-Socialistisch Ruiter Corps’ kan dienen. Om dit te bewerkstelligen moeten er net als bij de Luchtvaart-, Marine- en Motor-Jeugdstorm een aparte afdeling worden opgericht en cursussen worden aangeboden. Leden van de Ruiter-Jeugdstorm zouden hier les krijgen over paardenverzorging, paardrijden en het mennen van paarden. Zij zouden daarbij worden begeleid door de Bereden-WA en de Nederlandsche Landstand aangezien deze organisaties paarden en maneges ter beschikking hebben. In enkele provincies, zoals Drenthe en Brabant, worden op geïmproviseerde wijze enkele Bereden-Jeugdstorm afdelingen opgezet. Dit blijft echter beperkt tot lokale initiatieven en tot een grote afdeling van de Nationale Jeugdstorm komt het niet.
Organisatie
Nederlandsche Landstand
De Nederlandsche Landstand werd per verordening van Seyss-Inquart ingesteld op 22 oktober 1941 en had als doel het onder nationaalsocialistische leiding brengen van alle organisaties op het gebied van landbouw en visserij. De Landstand was een publiekrechtelijke organisatie, onder toezicht van de secretaris-generaal van Landbouw en Visserij. Evert Jan Roskam kreeg naast zijn leiderschap van het NSB-mantelorganisatie Agrarisch Front ook de leiding van de Nederlandsche Landstand. Het Agrarisch Front vormde de kern van de Landstand. Op grond van de oprichtingsverordening werd iedereen die boer of visser was of tot hun gezin behoorde, tot lid van de Landstand gerekend.
Meer over Nederlandsche Landstand
Jeugdstorm-leden bekijken een paard.Oorlogsbronnen | NIOD
Bereden-WA in Den Haag.Oorlogsbronnen | NIOD
Dolle Dinsdag
De Luchtvaart-Jeugdstorm, Marine-Jeugdstorm, Motor-Jeugdstorm en Bereden-Jeugdstorm zijn in meer en mindere mate succesvol. De Luchtvaart-Jeugdstorm is in heel Nederland actief, terwijl de Marine-Jeugdstorm en Motor-Jeugdstorm beperkt blijven tot enkele lokale afdelingen. De Bereden-Jeugdstorm komt nauwelijks van de grond. Toch zijn de afdelingen van grote propagandistische waarde. Ze tonen de Nederlandse jeugd naar nationaalsocialistisch ideaal en bieden een praktische militaire vooropleiding. Wanneer geallieerde troepen in de loop van de oorlog Nederland naderen, blijkt de Jeugdstorm een waardevolle bron van manschappen. Eerst wordt de administratie van de Nationale Jeugdstorm naar het oosten van Nederland verplaatst, maar uiteindelijk moeten de Jeugdstorm afdelingen eraan geloven.
Duitse krijgsdienst
Na Dolle Dinsdag worden de Jeugdstorm afdelingen opgeheven of opgenomen in (para)militaire eenheden. De Luchtvaart-Jeugdstorm wordt opgeheven en veel leden worden overgeplaatst naar het NSKK. De motorfietsen van de Motor-Jeugdstorm worden gevorderd en de paarden van de Bereden-Jeugdstorm worden door de Landstand en het NSKK in beslag genomen. De Marine-Stormers en hun schepen worden ingezet als transportafdeling van de Nederlandsche Landwacht. Marine-Stormers bemannen enkele schepen die onder leiding van de Landwacht evacuaties naar het oosten van het land uitvoeren. Deze transporten worden meerdere malen door geallieerde vliegtuigen aangevallen en enkele Marine-Stormers, zoals Albert Mordhorst en Hugo Willem Jeswiet, komen hierbij om het leven. De Jeugdstorm-leden die bij het NSKK terechtkomen worden als chauffeur of monteurs ingezet bij transporteenheden en als bewakers. Aangezien het NSKK een Duitse paramilitaire organisatie is, gaan zij in Duitse krijgsdienst. Na de oorlog verliezen zij daarom hun Nederlandse nationaliteit en worden in de bijzondere rechtspleging vervolgd.
