Archief van Esther Ruth Boas (Amsterdam, 6 mei 1942).

Archief van Esther Ruth Boas (Amsterdam, 6 mei 1942). Tijdens de eerste oorlogsjaren waren de Joodse Salomon Boas (1913-1990) en zijn vrouw Seraphina Prins (1913-2006) woonachtig op de Tuyll van Serooskerkenweg 48-III te Amsterdam. Op 6 juli 1942 werd hun dochter, en eerste kind, Esther Ruth geboren. Op de Tuyll van Serooskerkenweg 80-hs woonde het gezin Assman, bestaande uit vader John Marius Assman, zijn echtgenote Jantje van der Wal, en hun dochters Tjietske en Ida. John Marius Assman kwam geregeld aan de deur bij het gezin Boas en bood op zeker moment zijn hulp aan om hun dochter in veiligheid te brengen mocht de nood zich voordoen. In het voorjaar van 1943 moest het echtpaar Boas gedwongen verhuizen naar de Hofmeyrstraat in Amsterdam-Oost. Een tijd later hoorden zij van een op handen zijnde razzia. Daarop telefoneerden ze op 26 mei 1943 naar hun voormalige buren, de familie Assman, met een hulpverzoek om hun dochter in veiligheid te brengen. Het gezin Assman nam Esther bij zich in huis op de Tuyll van Serooskerkenweg. Enkele weken later werd Esther echter verraadde door een buurman die lid was van de NSB en haar kinderwagen had herkend. John Marius Assman werd gearresteerd, en Esther werd naar de Hollandsche Schouwburg gebracht in afwachting van deportatie naar Westerbork. Door tussenkomst van Walter Suskind kwam Esther echter in de tegenover de Hollandsche Schouwburg gelegen creche terecht. Tijdens een wandeling werd Esther vanuit de kinderwagen van Virrie Cohen (Virginia Rivka Cohen, verzorgster bij de creche) in een kinderwagen van Tjietske (en Ida) Assman gelegd. Zij brachten Esther naar een broer van John Assman in Groningen, die haar vervolgens naar een andere broer, Henri Johannes Cornelis Assman (1888-1980) en zijn vrouw Janke Dijkstra (1886-1970), in Friesland bracht. Zij namen Esther bij zich in huis in de Mozartstraat 125 te Leeuwarden. De ouders van Esther waren op 20 juni 1943 opgepakt en naar Westerbork gestuurd. Daar kwam in oktober/november 1943 ook de moeder van Salomon Boas, Judith Snuijff, terecht. Zij zagen echter kans om op de ‘Lijst Barneveld’ te worden geplaatst (een initiatief van Secretaris Generaal van Binnenlandse zaken Karel Johannes Frederiks) om op basis van ‘bijzondere verdiensten’ of ‘verdienstelijkheid’ vrijgesteld te worden van deportatie. Dit echter op voorwaarde dat ook Esther zich bij haar familie zou voegen. Na een bericht van het echtpaar Boas haalde Tjietske en Ida Assman Esther op in Friesland en brachten haar naar kasteel “De Schaffelaar” in Barneveld. Later kwamen ook Esther haar ouders en grootmoeder naar Barneveld, en maakten zij deel uit van circa 670 in kasteel De Schaffelaar geïnterneerde Joden. In september 1943 ging deze groep echter toch op transport naar Westerbork. Vanuit Westerbork werd deze groep in september 1944 opnieuw op transport gezet naar Theresienstadt. Daar werden Esther en haar familie op 6 mei 1945 bevrijd. In 1985 werd de familie Assman door Yad Vashem onderscheiden als Rechtvaardigen onder de Volkeren voor hun inzet voor de familie Boas tijdens de oorlogsjaren. Het archief bestaat uit naoorlogse correspondenties van de familie Assman gericht aan de familie Boas met betrekking tot Esther Boas.