Getuigen Verhalen, Bommen en habijten, interview 04

De geïnterviewde maakt deel uit van de ervaringsgemeenschap van kloosterzusters (de Tilburgse Zusters van Liefde) die ondanks een gedeelde kloostercultuur (vaste dagorde en tijdstippen voor alles, vaste zwijguren en stipte gehoorzaamheid) in de verschillende huizen van de congregatie de oorlog verschillend hebben beleefd. Dingena Catherina Antonia Hoes, kloosternaam Cecilia, geboren op 09-02-1920 Zuster Cecilia vertelt over haar ervaringen in het klooster (met name in Arnhem en tijdens de evacuatie op de Veluwe) tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit deel gaat over de situatie aan het begin van de oorlog: het dagelijks leven inclusief werk (op een school), omgang met luchtalarm, en voedsel. Ook komt zuster Cecilia's broer aan bod, die een poos in het Huis van Bewaring heeft gezeten, vlakbij het gebouw waar zuster Cecilia woonde. Via muziek probeerden de kloosterzusters de gevangenen op te beuren. Deel 1 00:00:00 – Stilte. 00:07:00 - Introducties, geboortedatum, naam. 00:07:50 - Achtergrond en gezinssituatie van zuster Cecilia. 00:08:49 - Roeping tot zuster en de reactie van haar familie. 00:11:47 - De intrede. 00:12:44 - Het uitbreken van de oorlog in Tilburg. 00:14:56 - Vertrek naar en aankomst in Arnhem. 00:18:00 - De situatie van de kloosters in Arnhem, Heselbergh en Insula Dei. 00:19:00 - Werken op een school tijdens de oorlog, de voedselsituatie, het dagelijks leven. 00:22:36 - Door de Duitsers gedwongen om de Heselbergh te verlaten, zodat men naar het Walburgplein moest uitwijken. 00:24:16 - De situatie op het Walburgplein; het contact van zuster Cecilia met haar broer, die twee huizen verderop in het Huis van Bewaring opgesloten zat - contact werd gehouden via het uitwisselen van briefjes en het zingen van liederen door de kloosterzusters. 00:32:05 - Een vraag over onderduikers (die waren er niet). 00:32:31 - Het dagelijks leven in het klooster; het werken op school en het eten daar. 00:34:16 - Vragen over de taken van de medezusters van zuster Cecilia. 00:35:59 - De veiligheid van de weg van het klooster naar school, schuilplaatsen zoeken tijdens luchtalarm. 00:36:59 - De situatie op school tijdens luchtalarm, de angst van de kinderen in zulke situaties en van zuster Cecilia. Einde deel 1 Deel 2 Dit deel gaat verder over de situatie op de school in Arnhem, maar gaat daarna door over 'Operation Market Garden' en de evacuatie naar de Veluwe, waar de zusters met hun weeskinderen in het parochiehuis van Klarenbeek terecht kwamen. De omstandigheden in Klarenbeek komen uitgebreid aan bod. 00:00:08 - De omgang met kinderen van NSB'ers op de basisschool waar zuster Cecilia werkte. 00:02:00 - Het contact met joden (wat bijna niet voorkwam). 00:03:18 - Operatie Market Garden: angst voor bombardementen en beschietingen. Men zat lang en vaak in de kelder. 00:08:04 - Voorbereidingen om uit het gebouw te vluchten; men zette bagage klaar en nam kostbaarheden mee. 00:10:28 - Het bombardement van het Walburgplein en omgeving, de brand van de Walburg- en Eusebiuskerken, die men van een afstand gadesloeg. 00:11:38 - Evacuatie van het huis aan het Walburgplein met meenemen van bagage in kussenslopen. 00:13:15 - Kort verblijf in Insula Dei. 00:15:17 - De evacuatie uit Insula Dei, met een zelfgemaakte Rode Kruisvlag. Veel mensen vluchtten toen mee, naar de buitenwijken van Arnhem, omdat er brand in het centrum was. 00:19:12 - De volledige evacuatie uit Arnhem, onder begeleiding van dezelfde vlag. De zusters trokken te voet naar Loenen en Klarenbeek. 00:21:44 - Aankomst in Klarenbeek en de situatie in het parochiehuis (de voormalige kerk) wat de zusters met de weeskinderen in gebruik namen. 00:25:04 - De inrichting van het parochiehuis door de zusters, met aparte ruimte voor de weeskinderen. 00:28:27 - Het eten in Klarenbeek; men had een fornuis en ging vaak 'de boer op', reisde de omgeving af, om aan extra voedsel te komen. 00:32:54 - Hoe men aan water kwam via pompen in het dorp. 00:34:03 - Het toilet. Dit had een timmerman gemaakt omdat er geeneen was in het gebouw zelf. Het toilet bestond uit twee halve tonnen die iedere dag geleegd werden op het niet gewijde deel van het kerkhof. 00:38:00 - Persoonlijke hygiëne. Men moest zich 's morgens wassen, maar er was maar beperkt water. Om zich uitgebreid te wassen moest men van tevoren intekenen. Einde deel 2 Deel 3 Dit deel gaat over de situatie in Klarenbeek en zuster Cecilia's reis naar en verblijf in Utrecht tot aan de bevrijding. Ook worden tekeningen besproken en getoond die tijdens de oorlog in Klarenbeek gemaakt. 00:00:00 - De soepfabriek van Linthorst in Twello, waar men regelmatig te voet naar toe ging om eten ging halen. 00:03:02 - De handhaving van de dagorde in Klarenbeek. 00:04:31 - De situatie van de kinderen in Klarenbeek. Lessen kregen ze niet meer, maar ze werden wel bezig gehouden. 00:06:27 - De mis ging gewoon door, vrijwel volgens hetzelfde ritme. 00:08:39 - De handhaving van de silence. Dit was door de veranderde omstandigheden wat lastig, maar men probeerde het wel. 00:10:23 - De sfeer onderling was erg hecht, ruzie werd er niet gemaakt. 00:11:28 - De verwarming, met een oude potkachel; ook via lichaamsbeweging poogde men warm te blijven. 00:14:06 - Het overlijden van zuster Odila. 00:15:15 - Feesten vierde men niet echt, hoewel kerkelijke feestdagen zoals Pasen en Kerstmis wel nageleefd werden. 00:16:43 - Contact met familieleden (in Brabant) was wegens de oorlogssituatie vrijwel onmogelijk. 00:18:13 - Beschrijving van de moeder-overste. 00:19:00 - Contact met zusters in andere huizen in Loenen en Deventer. 00:21:07 - De reis van zuster Cecilia naar Utrecht voor een retraite. Toen ze daar eenmaal was, werd het gevaarlijker in Gelderland, zodat ze in Utrecht de bevrijding meemaakte. 00:24:01 - De situatie in Utrecht, waar zuster Cecilia een poosje les heeft gegeven. 00:25:55 - De invloed van de oorlog op het geloofsleven van zuster Cecilia. 00:28:15 - Beschrijving van het afscheid dat zuster Cecilia nam van haar broer, toen hij vanuit Arnhem werd gedeporteerd naar een kamp in Duitsland. 00:31:59 - Zuster Cecilia krijgt een kaartje te zien van het Walburgisplein en probeert de vooroorlogse situatie te omschrijven. 00:33:55 - Tekeningen die in de oorlog zijn gemaakt door Cecilia's medezuster Leonardus worden tevoorschijn gehaald. Aan de hand hiervan wordt de indeling van het parochiehuis besproken. 00:38:02 - Een tekening van het missiekruis dat men had neergezet. 00:39:07 - Een tekening van de WC. 00:39:59 - Een tekening van de bereiding van het middageten. Einde deel 3 Deel 4 Dit deel gaat verder met het bespreken van overleveringen uit de oorlogstijd. Aan bod komen nog meer tekeningen, een gedicht en het dagboek van zuster Cecilia. Ook worden vragen gesteld over de bevrijding en het nut van haar ervaringen in Klarenbeek. 00:00:00 - Men gaat verder met het bespreken van tekeningen. Men begint met de broodkamer en het toneel. 00:01:46 - Een gedicht uit de oorlog wordt tevoorschijn gehaald en voorgedragen, dat geschreven is door een van de zusters om de komst van de WC te herdenken. 00:04:31 - Het dagboek dat zuster Cecilia heeft bijgehouden in de oorlog komt tevoorschijn. Zuster Cecilia vertelt over het ontstaan hiervan en leest er wat uit voor. 00:06:45 - Zuster Cecilia vertelt over haar beleving van de bevrijding in Utrecht. 00:08:47 - De terugkeer naar Arnhem. 00:10:43 - Er wordt gevraagd of de ervaringen in Klarenbeek nuttig zijn geweest voor zuster Cecilia in de andere delen van de wereld waar zij is geweest, zoals Brazilië. Zij zegt dat de situaties niet vergelijkbaar waren. 00:12:11 - Afsluiting. Einde deel 4