(0497-01) Gemeentearchief 's-Gravenhage, vanaf 1992 Haags Gemeentearchief

Geschiedenis van de archiefvormer: In de 19de eeuw groeide de belangstelling voor de oudste archiefstukken op de zolder van het Oude Stadhuis te Den Haag. Daar waren nog archiefstukken uit de late middeleeuwen te vinden, maar dat moet een fractie zijn geweest van wat er ooit aan Haagse bestuurlijke en gerechtelijke stukken heeft bestaan. Vooral rond het jaar 1572 - tijdens het begin van de Tachtigjarige Oorlog - moeten in Den Haag veel archiefstukken verloren zijn gegaan.Stukken van gerechtelijke aard werden in 1811 vanuit het Haagse stadhuis overgebracht naar de Haagse rechtbank en in 1847 kreeg een ambtenaar de taak om de in het stadhuis achtergebleven stukken van bestuurlijke aard te ordenen. Dat was nog net voordat in 1851 gemeentebesturen wettelijk verplicht werden om zorg te besteden aan hun archieven. In datzelfde jaar werd opgericht de Vereeniging ter Beoefening der Geschiedenis van 's-Gravenhage. En bovendien deed Gerrit Wiemans (1832-1856) in de periode 1851-1854 pogingen om de oudste archiefstukken in het stadhuis te inventariseren. Dat werk werd in 1863-1866 voortgezet door de archivaris J.H. (Johannes Henricus) Hingman (1834-1897) van het Algemeen Rijksarchief.Met de aanstelling van de eerste gemeentearchivaris van Den Haag per 1 januari 1884 ging officieel het Archief der gemeente 's-Gravenhage van start. Gemeentearchivaris was toen A.J. (Abraham Jacobus) Servaas van Rooyen (1839-1925), die zijn werkkamer kreeg in het Haagse stadhuis aan de Groenmarkt. Tot en met 1910 konden belangstellenden in dat pand in een leeszaal archiefstukken inzien. Servaas van Rooyen was een van de oprichters van de Geschiedkundige Vereniging Die Haghe (1890). In het jaarboek van die vereniging publiceerde hij en andere medewerkers van de archiefdienst artikelen over de geschiedenis van Den Haag en directe omgeving.*1 Het Archief der gemeente 's-Gravenhage werd ook het Gemeentearchief van 's-Gravenhage genoemd en later het Haags Gemeentearchief. Het heeft als hoofdtaak om de archieven van gemeentelijke instellingen in Den Haag in een goede, geordende en toegankelijke staat te bewaren voor onderzoek en hergebruik. Ook wordt particulier archiefmateriaal verzameld. Hierbij valt te denken aan archieven van scholen, kerkgenootschappen, bedrijven, stichtingen, verenigingen, families en individuele personen. Daarnaast worden prenten, tekeningen, kaarten, boeken, kranten, tijdschriften, foto's, films en geluidsopnamen verzameld.*2Ook archiefstukken die betrekking hebben op Scheveningen zijn bij het Haags Gemeentearchief te vinden, aangezien Scheveningen al sinds eeuwen onder Haags bestuur valt. En ook over het opgeheven dorp en bedevaartsoord Eikenduinen worden gegevens bewaard evenals gegevens over het dorp Loosduinen dat in 1923 in de gemeente Den Haag opging.Het Haags Gemeentearchief was gevestigd op de volgende adressen: Dagelijkse Groenmarkt 1 (1884-1910), Zwarteweg 6 (1909-1926), Rijswijkseplein 38 (1926-1972) en de Loosduinseweg 17 (1972-1995), met een dependance aan de Scheveningseweg 54 (1979-1985). Vanaf 1995 is het gehuisvest in het nieuw gebouwde stadhuis aan het Spui 68-70.*3 Geschiedenis van de ordening en de beschrijving: Het oudste materiaal uit de periode 1884-1978 werd beschreven door Henk Bordewijk. Zijn inventaris is in 1982 gepubliceerd (inv.nrs. 1-479). Na selectie en herverpakking had dit gedeelte van het archief een omvang van ca. 23 m. Nadien is dit archiefbestandsdeel aangevuld met enkele losse stukken (inv.nrs. 479a-q) en stukken afkomstig van F.C.J. Raadsveld (inv.nrs. 480-514). Rick F.E.D. Hartmann, augustus 2021 Het archief van het Gemeentearchief: Het archief van het Gemeentearchief over de periode 1884-1978 is door H. Bordewijk beschreven. Het aanvullende archief dat per 1-1-1997 bij de overgang naar de Dienst Bibliotheek en Archief is afgesloten, omvatte 57 meter. A. van Waardenburg van Koenen, Baak en Partners en Willem van Zweeden van het Gemeentearchief inventariseerden de periode 1978-1996 in 2004. Zij deden dit op basis van de LOPAI-normen en de 'Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende stukken in gemeentearchieven 1983'. Na selectie bleef 19,6 meter over. In 2024 zijn beide archiefbestandsdelen aangevuld met documenten welke nog bij de administratie waren achtergebleven en voorzien van een inleiding over de tweede periode. Ronald Grootveld, januari 2025 Geschiedenis van het archief: Het archief is rond 2003 door de beheerder, de gemeentearchivaris, formeel overgebracht naar de archiefbewaarplaats. Noten: *1 De Geschiedkundige Vereniging Die Haghe was de opvolger van de Vereeniging ter Beoefening der Geschiedenis van 's-Gravenhage. Zie Den Haag, Haags Gemeentearchief, archief 0054-01 Vereeniging ter Beoefening der Geschiedenis van 's-Gravenhage, (1528) 1851-1885 en archief 0057-01 Geschiedkundige Vereniging Die Haghe, 1890-2004. *2 De basis voor de collectie tekeningen, prenten, plattegronden en foto's van het Haags Gemeentearchief werd omstreeks 1853 gelegd door leden van de Vereeniging ter Beoefening der Geschiedenis van 's-Gravenhage. Zij schonken hun verzameling in 1861 aan de Gemeente Den Haag, zodat in 1862 het Stedelijk Museum voor Geschied- en Oudheidkundige voorwerpen kon worden opgericht. In 1926 werd de verzameling overgedragen aan het Haags Gemeentearchief. Zie Den Haag, Haags Gemeentearchief, archief 0450-01 Commissie van Beheer over het Gemeentemuseum Den Haag, 1862-1919. *3 J.E.J. Geselschap, "Geschiedenis van de archiefdienst" in: J.E.J. Geselschap, G. 't Hart, De archieven berustende in de Archiefbewaarplaats der gemeente 's-Gravenhage, 1963, pp.5-19; G.W. van Herwaarden, "100 jaar Haags Gemeentearchief 1884-1984", Jaarboek Geschiedkundige Vereniging Die Haghe, [86] (1984) pp.10-27; C. Glaudemans, "125 jaar Haags Gemeentearchief", Jaarboek Geschiedkundige Vereniging Die Haghe, [112] (2009) pp.11-44. Openbaarheid: Bij de overbrenging van dit archiefbestandsdeel naar de openbare archiefbewaarplaats is de openbaarheid van een aantal inventarisnummers die de persoonlijke levenssfeer raken beperkt. Deze zijn voor zover jonger dan 75 jaar alleen ter inzage met toestemming van de gemeentearchivaris. Verwant materiaal: - Den Haag, Haags Gemeentearchief, bibliotheek: Jaarverslag van het Archief der Gemeente over het jaar (..), 1922-1976; voortgezet als: Jaarverslag Gemeentearchief 's-Gravenhage, 1977-1979; voortgezet als: Jaarverslag Haags Gemeentearchief, [1985]-1999, 2010. - Den Haag, Haags Gemeentearchief, bibliotheek: GA-pers, 1 (1989)-6 (1995-1996) [Personeelsblad Gemeentearchief van 's-Gravenhage]; voortgezet als: BISAR: personeelsblad van de Dienst Bibliotheek en Archief van de Gemeente Den Haag, 1997-1999; voortgezet als: HGA (informatie) bulletin, 2001-2010. - Den Haag, Haags Gemeentearchief, toegang 8008-01 Documentatie over Instellingen - Bijzondere Collecties (eerder Overige verzamelingen OV 3), Instelling nr. 1691, Documentatie van het Haags Gemeentearchief (HGA). Het Gemeentearchief: De zelfstandige Dienst Gemeentearchief 's-Gravenhage hield als zodanig op te bestaan per 1-1-1992, toen de dienst een onderdeel werd van de nieuwe Dienst Kunst en Cultuur. De gemeentearchivaris behield zijn wettelijke bevoegdheden, waardoor aan de organisatie van het gemeentearchief nauwelijks iets veranderde. De naam veranderde van Gemeentearchief 's-Gravenhage naar Haags Gemeentearchief. Op 1-1-1997 werd het Haags Gemeentearchief een sectie van de Dienst Bibliotheek en Archief. Daarmee werd de directeur van de Bibliotheek Den Haag mede verantwoordelijk voor het gemeentearchief. Per 1-6-1999 zou het Gemeentearchief een directie van de Bestuursdienst worden. Bij een volgende reorganisatie werd het Gemeentearchief per 1-1-2014 een onderdeel van de Dienst Publiekszaken. Twee jaar later kwam het Gemeentearchief als onderdeel terecht in de sectie Bibliotheek en Archief van de Dienst Publiekszaken. De taken van het Gemeentearchief zijn sinds de oprichting in 1884 nauwelijks veranderd. Het beheert en houdt toezicht op de archieven van de gemeentelijke overheid en en aangesloten instellingen. Op grond van de Archiefwet worden archieven van de overheid als zij 20 jaar oud zijn aan het Gemeentearchief overgedragen. Daarnaast verzamelt het Gemeentearchief archieven van particuliere instellingen en personen, alsmede foto's, prenten, tekeningen, kaarten, boeken, kranten, tijdschriften, films en geluidsopnamen. Het Gemeentearchief draagt het belang van de beheerde archieven en collecties uit door middel van publicaties en educatieve projecten. In 1991 werd een Centrale bewerkingseenheid toegevoegd aan de archieforganisatie om de semi-statische archieven van de gemeente te saneren. op weg naar de verhuizing naar het stadhuis aan het Spui is het fotografische atelier opgeheven en het werk uitbesteed. Tot medio 1995 was het Gemeentearchief gehuisvest aan de Loosduinseweg, op de 6e verdieping van het kantoor van het Gemeentelijk Energiebedrijf. Boven de kantoren waren de depots ingericht. Vanwege ruimtegebrek huurde het Gemeentearchief begin jaren (19)80 kantoorruimte aan de Scheveningseweg en vanaf 1984 stond er een houten noodgebouw, de dependance op het parkeerterrein aan de Loosduinseweg. In 1995 verhuisden medewerkers en collectie naar het nieuwe stadhuis aan het Spui. De kantoren verwisselden in de loop der jaren nogal eens van plaats. De studiezaal bleef wel al die tijd gevestigd aan het atrium van het stadhuis en de depots bevinden zich in de kelders. Openbaarheid: Het gehele archief over de periode 1884-1978 is openbaar, met uitzondering van enkele inv.nrs. die alleen na schriftelijke toestemming van de gemeentearchivaris geraadpleegd mogen worden, zolang ze jonger dan 50 of 75 jaar zijn.