(0510-01) Gemeentelijke Dienst Noodtehuizen Den Haag

Neventaken van de dienst: Tot de neventaken van de dienst behoorden hulp aan gezinnen, die door de oorlog in ernstige huishoudelijke moeilijkheden waren geraakt, en bemoeiingen met repatriëringen uit het buitenland. Dit laatste hield in: de organisatie van de terugkeer en de beveiliging van de volksgezondheid, bestaande uit medische controle, politieke testing en registratie van repatrianten, het afgeven van distributiebescheiden, de zorg voor inschrijving en terugkeer in het arbeidsproces, en steunverlening. Deze werkzaamheden werden door de dienst verricht in samenwerking met het Nederlandse Rode Kruis, de Politie en de Politieke Opsporingsdienst (POD), de secretarie afdeling Bevolking, de Distributiedienst en het Gewestelijk Arbeidsbureau. In de maanden juni, juli en augustus 1945 werd ten behoeve van de warme maaltijden in totaal 55.900 liter pap verstrekt. Opvang in noodtehuizen: Op 3 maart 1945 werden noodtehuis Groenestein aan de Loosduinseweg, het gemeentelijk verzorgingshuis aan de Morsestraat, villa Den Burgh te Rijswijk en een zevental scholen tot noodtehuis ingericht. Binnen 14 dagen konden 600 bombardementsslachtoffers worden opgenomen in deze noodtehuizen die waren voorzien van ledikanten, kribben, beddengoed, tafels en stoelen. Meteen na de bevrijding verschoof de aandacht naar de hongervluchtelingen die terugkeerden uit het noorden en oosten van het land, en wier woningen door anderen bewoond of geplunderd bleken. Na 1 juni 1945 moest een nieuwe stroom oorlogsslachtoffers, de gerepatrieerden, in de gemeentelijke noodtehuizen worden ondergebracht. Onder hen bevonden zich in het buitenland te werk gestelden, "in concentratiekampen ondergebrachte politieke gevangenen" en krijgsgevangenen. Ten slotte werden ook "gezinnen van politieke delinquenten" opgenomen, vrouwen en kinderen wier echtgenoten en vaders waren ingesloten wegens hun gedrag tijdens de bezetting. Deze laatste categorie werd zo veel mogelijk in speciaal voor hen ingerichte noodtehuizen ondergebracht. Op 1 september 1945 werd aan de Prins Mauritslaan een noodtehuis geopend voor joden, "waardoor de voorschriften met betrekking tot het joodse geloof beter in acht genomen konden worden dan bij verzorging in de algemene noodtehuizen". De verschrikkelijke ervaringen van juist deze oorlogsslachtoffers, en de gevoelens van ontheemding en vervreemding die zij bij terugkeer in Den Haag moeten hebben ervaren, speelden hierbij blijkbaar geen rol. Opheffing van de dienst: De tijdelijke Gemeentelijke Dienst voor het onderbrengen van oorlogsslachtoffers in noodtehuizen werd opgeheven op 12 mei 1946. De taken van de dienst werden per die datum overgenomen door de Gemeentelijke Dienst voor maatschappelijk hulpbetoon (vanaf 12 juni 1946 de Gemeentelijke Dienst voor sociale belangen). De liquidadeur hield zich nadien nog tot 1950 bezig met de financiële afwikkeling van de liquidatie. Instelling van de dienst: Na het bombardement op het Bezuidenhoutkwartier van 3 maart 1945 besloot de burgemeester tot instelling van een tijdelijke Gemeentelijke Dienst voor het onderbrengen van oorlogsslachtoffers in noodtehuizen.(1) De taak van de dienst was te zorgen voor de huisvesting en verzorging van de slachtoffers van het bombardement. De exploitatie van de ingerichte tehuizen was aanvankelijk opgedragen aan de eveneens in de bezettingstijd in het leven geroepen Gemeentelijke Verzorgingsdienst, maar de omvang van de ramp en de daaruit voortvloeiende maatregelen maakten de instelling van een zelfstandige dienst noodzakelijk.