WONING - Max Pohowainjaan ;

Interview met Max Pohowainjaan door de Werkgroep Overijssel Nederlands-Indië Nieuw Guinea (WONING). Verhaal van Max Pohowainjaan Welle 50 8032 Lj Zwolle Geb. 08-03-1939 te Batavia Drie jaar na de geboorte van Max begint de oorlog (die maar heel kort duurt) met Japan, en de Japanse bezetting begint. De Japanners noemen het de bevrijding van de onderdrukkers. Merdekka wordt dan al gepropageerd. Max begint het verhaal met de geschiedenis van zijn ouders. Zijn vader is KNIL militair, daarvoor heeft hij van 1922 ? 26 een soort politionele betrekking op Ambon. Later In 1927 gaat hij voor het eerst als KNIL militair naar Batavia. Niet lang daarna naar Atjeh, de rust en de orde handhaven, er is daar dan geen oorlog en opstand meer. Zijn vader heeft veel problemen in zijn eerste huwelijk, zijn vrouw loopt bij hem weg en vader krijgt weer een marsopdracht naar Batavia. Pas als het schip los is van de kade vertelt zijn vader van deze gebeurtenis aan de commandant. Hij wil ook graag scheiden. Bij verlof naar Kei (Ohoifaruan) leert hij Max moeder kennen, ook een meisje uit het zelfde dorp, ze trouwen en op Ambon wordt zijn oudste zus geboren. In datzelfde jaar gaat het gezin mee terug naar Batavia. In Batavia worden Max en zijn andere zussen geboren, zij blijven daar tot 1942. Max vader is dan al gepensioneerd als 1e klas KNIL militair. Er was een nieuwe naaimachine gekocht, een hele investering in die tijd, en eerst wilde de familie die afbetalen en dan weer terug naar de Grote Kei. Maar het loopt helaas anders, Japan bezet Ned. Indië en Max vader wordt door de Jappen gevangen genomen en weggevoerd eerst naar Soekabumi en later naar Bandoeng. Dan krijgen ze bericht dat hij nog verder wordt weggebracht en ze mogen dan eerst afscheid van hem nemen. Omdat vader niet in uniform is, zoals hij dat altijd was, maar als Javaanse burger is gekleed, is dit moment Max gebleven. Later vernemen ze van een medegevangene dat dat troepentransportschip onder Japanse vlag wordt gebombardeerd in de Banda Zee en dat vrijwel alle gevangenen (op deze uitzondering na) daarbij omkomen. Op dat moment echter weten ze alleen dat hij er niet is en moeder moet voor het gezin zorgen. Gelukkig wonen ze voorlopig nog op de kazerne en van de sieraden die ze heeft wordt iedere keer weer, mondjesmaat, voedsel gekocht om te overleven. Dan worden ze gedwongen om te vertrekken naar evacuatiekamp Djembatan Merah een aanzienlijk minder onderdak. Ze moeten nu, net als veel andere arme gezinnen wassen en baden in de kali. Dan volgt er toch nog weer een verhuizing naar Klender (Bekassi). Bij Klender gaat het eerst beter, want er zijn veel vrouwen en kinderen van Molukse afkomst. Ze zitten met zijn allen in een rijk Chinees gebouw met veel kamers. De leiding is in handen van een Ambonnees Kaihatoe met zijn vrouw. Dat gebouw ligt ver weg van de grote weg omheind door bossen. Niet ver daar vandaan ligt een grote opslagplaats voor de rijstplanten. Het gebouw zelf heeft hele hoge muren met twee hoofdpoorten, voor en achter. Alle kinderen moeten dan goed de Japanse taal leren en moeten eerbiedig en beleefd zijn. Ze moeten als een Japanse soldaat voorbij komt met gebogen hoofd hun eer bewijzen. Jangens vanaf 5 jaar moeten zich kaal scheren en moeten Japanse volksliederen uit het hoofd leren. Elke ochtend moeten de oudere kinderen hun ochtendgymnastiek doen midden op het plein waar ook de Japanse vlag staat te wapperen. Onderling wordt er helaas veel gestolen. Max kan zich nog herinneren dat zijn moeder 3 net gewassen sarongs aan de drooglijn had gehangen, maar niet veel later waren ze verdwenen. De kinderen die wel in de kamer waren, terwijl moeder even weg was, werden omdat ze zgn. te veel lawaai maakten voor een ziek aandoende vrouw, even weggestuurd.