Komenda Powiatowa Policji Państwowej w Kaliszu

W Kaliszu geneza policji wiąże się z jednej strony z utworzoną (formalnie) 11 listopada 1918 r. przez Radę Miejską Milicją Miejską, a z drugiej z powstałą we wrześniu 1918 r. konspiracyjną Strażą Obywatelską, która w ramach Sztaby Wojskowego Ziemi Kaliskiej brała udział w przejęciu władzy w mieście, a potem razem z milicją dbała o życie i mienie mieszkańców. 17 grudnia 1918 r. rozpoczęto proces likwidacji Straży Obywatelskiej, a część jej członków zasiliła szeregi Milicji Miejskiej. Równocześnie, bo 12 listopada 1918 r., rozpoczął się nabór do policji powiatowej, która miała liczyć 3 sierżantów, 20 kaprali i 74 szeregowców. Państwowa Policja Powiatowa rozpoczęła działalność 18 grudnia, zostając podzielona na 3 okręgi policyjne w Błaszkach, Opatówku i Stawiszynie. Na mocy rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z 14 marca 1919 r. milicja miejska w Kaliszu z dniem 17 marca została przekształcona w policję komunalną (M.P., 1919, nr 62). Po wejściu w życie ustawy o policji państwowej stała się komendą miejską z prawami przysługującymi komendom powiatowym. Z dniem 1 kwietnia 1920 r. obie jednostki policyjne – powiatową i miejską połączono w jedną komendę powiatową. Przepisy wykonawcze do ustawy z 1919 r., wydane przez ministra spraw wewnętrznych 4 grudnia tego roku, stanowiły, że na czele policji w powiecie stał powiatowy komendant policji, podległy bezpośrednio komendantowi okręgowemu. Do jego zadań należało wykonywanie czynności przynależnych policji zgodnie z ww. ustawą, nadzór służbowy nad podległymi mu funkcjonariuszami oraz załatwianie spraw z zakresu organizacji, administracji, zaopatrzenia, uzupełnienia i wyszkolenia funkcjonariuszy. Swoje zadania wykonywał przy pomocy urzędu pn. Powiatowa Komenda Policji Państwowej. W jej skład wchodzili: powiatowy komendant, jego zastępca, komisarze i jego zastępcy, biura z odpowiednim personelem oraz stałe posterunki policji. Komisarze policji byli kierownikami urzędu policyjnego pn. Komisariat Policji Państwowej w większych miastach, dzielnicach większych miast, na stacjach kolejowych oraz w portach. Posterunki stałe policji miały znajdować się w gminach, mniejszych miastach lub większych skupiskach ludności (Dz.U, 1919, nr 94, poz. 940). Nowa ustawa z 1928 r. nie wniosła w tym względzie nic nowego. Nadal obowiązki policji w powiecie wykonywał komendant powiatowy przy pomocy swojego organu pomocniczego pn. Komenda Powiatowa Policji Państwowej. W 1930 r. w skład jednostki wchodziły: Komenda Powiatowa, Komisariat w Kaliszu, Wydział Śledczy w Kaliszu oraz 14 posterunków (Blizanów, Błaszki, Brzeziny, Ceków, Godziesze, Chocz, Iwanowice, Koźminek, Opatówek, Stawiszyn, Staw, Szczypiorno, Tyniec i stacja kolejowa w Kaliszu), w których służyło łącznie 176 policjantów. Kres istnienia Komendy przyniósł wybuch II wojny światowej. W założeniach policja stanowić miała część sił zbrojnych, zapewniając bezpieczeństwo i porządek na zapleczu frontu. Wraz z wojskiem na wschód ewakuowali się także kaliscy policjanci (w trzech rzutach: 1, 2 i 3 września). Ich dalsze losy różnie się ułożyły. 45 policjantów dostało się do niewoli sowieckiej, w której zostali zamordowani. Część powróciła do Kalisza, skąd zostali przymusowo skierowani do służby w Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa (tzw. Policja Granatowa). 1) Sprawy organizacyjne: rozkazy, protokoły odpraw i kontroli, sprawy personalne, wybory do rad gromadzkich i gminnych (6 j.a.; 1920-1938). 2) Życie polityczne w Kaliszu i powiecie kaliskim: sprawozdania sytuacyjne, tygodniowe, miesięczne i kwartalne dotyczące działalności partii i stronnictw politycznych. (19 j.a.; 1919-1939).