Okręgowy Urząd Likwidacyjny w Katowicach

Zarządzeniem z 22 lutego 1945 roku wojewoda śląsko-dąbrowski powołał przy Urzędzie Wojewódzkim Śląskim Specjalną Komisję Likwidacyjno-Kontrolną, która wraz z placówkami pierwszej instancji (referaty mienia opuszczonego przy starostwach powiatowych i wydziały mienia opuszczonego przy zarządach miast wydzielonych) sprawowała nadzór nad majątkami opuszczonymi w województwie. W związku z ukazaniem się dekretu z 2 marca 1945 roku i ustawy z 6 maja 1945 roku o majątkach opuszczonych i porzuconych Specjalna Komisja Likwidacyjno-Kontrolna z dniem 1 maja 1945 roku została przejęta przez Oddział Wojewódzki Tymczasowego Zarządu Państwowego, a placówki pierwszej instancji w starostwach i zarządach miast wydzielonych przez wydziały Tymczasowego Zarządu Państwowego. Oddział Wojewódzki Tymczasowego Zarządu Państwowego podlegał Głównemu Urzędowi Tymczasowego Zarządu Państwowego w Łodzi, działającemu w ramach Ministerstwa Skarbu. W poszczególnych majątkach placówki Tymczasowego Zarządu Państwowego powoływały swoich zarządców. Po ukazaniu się dekretu z 8 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych i poniemieckich, wszystkie sprawy z tym związane przejęły urzędy likwidacyjne: Główny Urząd Likwidacyjny i okręgowe urzędy likwidacyjne wraz z placówkami terenowymi, podległe Prezesowi Rady Ministrów, a na ziemiach odzyskanych również Ministerstwu Ziem Odzyskanych. Do zakresu działania urzędów likwidacyjnych należało: zabezpieczanie majątków opuszczonych do czasu objęcia ich przez właściwe państwowe resorty gospodarcze, sporządzanie inwentarza majątków opuszczonych oddawanie ich w najem, dzierżawę lub sprzedaż. Okręgowy Urząd Likwidacyjny w Katowicach obejmował zasięgiem początkowo również Śląsk Opolski, utrzymując w tym celu w Opolu swoją Delegaturę. Z dniem 1 października 1946 roku powiaty: dobrodzieński, głubczycki, grodkowski, kluczborski, kozielski, niemodliński, nyski, oleski, prudnicki, raciborski, strzelecki przeszły pod całkowity nadzór Ministerstwa Ziem Odzyskanych. Z ziem odzyskanych przy Okręgowym Urzędzie Likwidacyjnym pozostały tylko powiaty: bytomski, gliwicki i miasto Zabrze. W tym czasie Okręgowemu Urzędowi Likwidacyjnemu w Katowicach podlegała sieć biur obwodowych w miastach powiatowych. Ustawą 18 listopada 1948 roku podporządkowano urzędy likwidacyjne Ministerstwu Skarbu, a tylko na ziemiach zachodnich i północnych pozostawiono je w dotychczasowej gestii Ministerstwa Ziem Odzyskanych. Jako władze I instancji powołano rejonowe urzędy likwidacyjne. Było ich wtedy na obszarze działania Okręgowego Urzędu Likwidacyjnego w Katowicach osiem: w Bielsku, Chorzowie, Cieszynie, 2 w Katowicach, Rybniku, Sosnowcu i Tarnowskich Górach. W ostatnim okresie działalności tj. według stanu na dzień 1 stycznia 1951 roku na liście rejonowych okręgów likwidacyjnych podległych OUL w Katowicach znajdowały się: Będzin, Bielsko, Brzeg, Bytom, Gliwice, 2 w Katowicach (osobno dla miasta i powiatu), Kluczbork, Koźle, Nysa, Opole, Racibórz, Rybnik i Tarnowskie Góry. Struktura wewnętrzna rejonowych i okręgowych urzędów likwidacyjnych zmieniała się kilkakrotnie. W 1949 roku schemat organizacyjny Okręgowego Urzędu Likwidacyjnego w Katowicach obejmował wydziały: Ogólny, Powierniczy, Ewidencyjno-Szacunkowy i Egzekucyjny, a w ich ramach oddziały i referaty. Uchwałą Rady Ministrów z 17 marca 1951 roku rejonowe i okręgowe urzędy likwidacyjne przekazały z dniem 30 czerwca 1951 roku swoje agendy radom narodowym, w większości ich wydziałom finansowym. Zarządzanie: organizacja zarządzania, przepisy prawne, sprawozdawczość, biurowość, kontrole z lat 1945-1951, sygn. 1-26 Kadry (akta dochodzeń) z lat 1945-1951, sygn. 27-48 Akcja wysiedlania ludności niemieckiej z lat 1945, sygn. 49-62 Upaństwowienie przedsiębiorstw. Mienie porzucone i opuszczone: Instrukcje, sprawozdawczość, sprawy zbiorcze z lat 1945-1951, sygn. 63-76 Bilanse otwarcia, protokoły zdawczo-odbiorcze (w układzie alfabetycznym nazw miejscowości) z lat 1945-1951, sygn. 77-219, 143/1, 153/1, 187/1