Tajna Policja Państwowa Oddział w Łodzi

Zachowane akta są przeważnie pozostałością czwartego oddziału. Większość to prowadzone przez gestapo dochodzenia w sprawie naruszeń okupacyjnej dyscypliny pracy oraz niedozwolonych związków krwi, ponadto sprawozdania statystyczne urzędu, wykaz urzędników i pracowników według stanu na 1.01.1941 r., ingerencje w sprawy niemieckiej listy narodowej, doniesienia w sprawach rzekomych prześladowań Niemców łódzkich latem 1939 r., informacje o nastrojach politycznych ludności polskiej w latach 1942-1944, dochodzenia w sprawie nielegalnego przekraczania getta łódzkiego, informacje o deportacji Polaków do obozów koncentracyjnych i obozu pracy na Sikawie oraz dzienniki urzędowe policji kryminalnej w Łodzi. Urząd Tajnej Policji w Łodzi powołany zarządzeniem Heinricha Himmlera z 7.11.1939 r., został rozbudowany po przeniesieniu do Łodzi siedziby rejencji. Struktura organizacyjna łódzkiego gestapo obejmowała cztery oddziały: spraw personalnych, finansowo-gospodarczy, spraw wewnętrznych okupowanego obszaru oraz poszukiwania i zwalczania przeciwnika. Ostatni oddział składał się z sześciu referatów obejmujących zagadnienia opozycji antyhitlerowskiej: zwalczania organizacji podziemnych, sabotażu, kontrwywiadu, światopoglądowy, szczególnych zleceń i prowadzący kartotekę oraz akta urzędu. W sierpniu 1944 r. nastąpiło połączenie łódzkich urzędów policji tajnej i kryminalnej. Nowy urząd przyjął nazwę Komendantury Policji Bezpieczeństwa w Łodzi (Kommandeur der Sicherheispolizei Dienstelle Litzmannstadt). Faktycznie jednak policja kryminalna zachowała autonomię. Urząd gestapo w Łodzi posiadał ekspozytury terenowe w Kaliszu, Łęczycy, Ostrowie Wielkopolskim i Sieradzu oraz komisariat graniczny w Wieluniu. W 1943 r. przejął także teren działalności zlikwidowanej palcówki w Inowrocławiu, ekspozytury we Włocławku i Koninie oraz komisariat graniczny w Kutnie. Pod jego zarządem znajdowały się: obóz dla młodocianych Polaków (Jugendverwahrlager) przy ul. Przemysłowej 72 i obóz pracy przymusowej dla dorosłych (Arbeitserziehungslager) na Sikawie, czynny od 12.03.1943 r. Jego kompetencje jako policji politycznej obejmowały między innymi: walkę z ruchem oporu, zwalczanie wszelkich wystąpień antyniemieckich, bezpośredni udział w akcji doraźnej wyniszczania społeczeństwa polskiego i żydowskiego, udział w przesiedleniach i akcji wywłaszczeniowej, interwencje w sprawach zakazanych kontaktów ludności niemieckiej z polską (a zwłaszcza "związków krwi" między Niemcami i Polakami), ingerencje w sprawy niemieckiej listy narodowej oraz zmuszanie do uległości Polaków uznanych za kwalifikujących się do zniemczenia. Zadania te realizowała we współpracy z policją kryminalną (kripo) i porządkową (schupo) oraz służbą bezpieczeństwa.