Bataliony Chłopskie Okręg IV Lublin

Konspiracyjna organizacja zbrojna podległa Centralnemu Kierownictwu Ruchu Ludowego (CKRL) - krajowym władzom Stronnictwa Ludowego "Roch" (SL) powstała w sierpniu 1940 r. jako Chłopska Straż "Chłostra". W 1941-1942 nazwę zmieniono na Bataliony Chłopskie. Zatwierdzono ją formalnie w maju 1944 r. Akcję scaleniową BCh z Armią Krajową (AK) prowadzono od maja 1943 r. do lipca 1944 r. Formalnie podporządkowano oddziały taktyczne BCh AK. W latach 1944-1945 nastąpiło rozluźnienie stosunków obydwu organizacji w związku z wyzwoleniem kraju przez wojska radzieckie i powstaniem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN). Akcję likwidacyjną BCh rozpoczęto na początku 1945 r. i zakończono oficjalnie 19 września 1945 r. Okręg IV Lublin powstał w 1941 r. Struktura ta obejmowała trzy podokręgi: IV A Siedlce lub Podlaski obejmujący obwody nr 7 Włodawa, nr 8 Biała Podlaska, nr 9 Siedlce, nr 10 Łuków, nr 11 Radzyń Podlaski; IV B Zamość lub Południowy - obwody nr 3 Biłgoraj, nr 4 Tomaszów Lubelski, nr 5 Hrubieszów, nr 14 Krasnystaw, nr 15 Zamość; IV C puławsko-lubelski podległy bezpośrednio Komendzie Okręgu - nr 1 Puławy, nr 2 Kraśnik, nr 6 Chełm, nr 12 Lubartów, nr 13 Lublin. Obwody dzieliły się na rejony, te na placówki gminne i gromadzkie. Akcja scaleniowa trwała od połowy 1943 r. do połowy 1944 r. i zakończyła się formalnym podporządkowaniem BCh Komendzie Okręgu AK. W okresie akcji "Burza" w lipcu 1944 r. i po powstaniu PKWN stosunki BCh z AK rozluźniły się. Wielu dowódców i komendan tów BCh nawiązało współpracę z Armią Ludową i władzami komunistycznymi, wstępowało wraz z podkomendnymi do Milicji Obywatelskiej i Wojska Polskiego. We wrześniu 1944 r. aresztowany były komendant Okręgu wydał wezwanie do ujawniania się i wstępowania członków BCh do Wojska Polskiego. W latach 1946-1947 istniała była Komenda Okręgu IV Batalionów Chłopskich Lublin wydająca zaświadczenia o przynależności do BCh. Celem organizacji było zabezpieczenie spokoju i porządku publicznego, ochrona mienia, ruchu ludowego i jego działaczy, pomoc w realizacji programu politycznego SL, prowadzenie bieżącej walki z okupantem i akcji dywersyjno-sabotażowych. Na czele BCh stał komendant główny, Komenda Główna złożona z szefa sztabu, szefów oddziałów I organizacyjnego i wywiadu, III szkoleniowego, IV kwatermistrzowskiego, V kolportażu i łączności, VI łączności z zagranicą, VII prasy i informacji, VIII oddziałów specjalnych, IX sanitarnego, podlegał jej też Ludowy Związek Kobiet i Zielony Krzyż. Struktura obejmowała obszar państwa polskiego w granicach przedwojennych bez województw pomorskiego, wileńskiego i nowogródzkiego, podzielony na 10 okręgów. Komendom okręgów podlegały komendy podokręgów, obwodów odpowiadające powiatom, rejonowe, gminne i gromadzkie. Bataliony Chłopskie składały się z oddziałów taktycznych na potrzeby powstania i terytorialnych jako milicji ludowej i samoobrony. W 1942 r. wydzielono oddziały specjalne do akcji sabotażowo-dywersyjnych i partyzanckich, w 1943 r. Państwowy Korpus Bezpieczeństwa i Straż Samorządową podległe terenowym strukturom Delegatury Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj i Ludową Straż Bezpieczeństwa Komenda Okręgu, 1943-1947, 1949 - 16 j.a. (sygn. 1-16) Podokręg IV C - Obwody nr 1 Puławy, nr 2 Kraśnik, nr 6 Chełm, nr 12 Lubartów, nr 13 Lublin 1942-1944 - 32 j.a. (sygn. 17-49) Podokręg IV A i obwody nr 10 Łuków, nr 11 Radzyń Podlaski 1943-1944 - 5 j.a. (sygn. 50-54) Podokręg IV B i Obwody nr 3 Biłgoraj, nr 4 Tomaszów Lubelski, nr 5 Hrubieszów, nr 14 Krasnystaw, nr 15 Zamość, 1942-1945, 1952 - 46 j.a. (sygn. 55-101) Broszury, 1942-1944 - 9 j.a. (sygn. 102-111) Druki ulotne, 1943-1944 - 11 j.a. (sygn. 112-123) Komunikaty z nasłuchu radiowego, 1944 - 1 j.a. (sygn. 124) Prasa konspiracyjna, 1942-1944 - 22 j.a. (sygn. 125-147)