Zarząd Przedstawicielstwa Ludności Żydowskiej w Będzinie

W 1939 r. Gmina Żydowska w Będzinie liczyła 25.264 członków. W styczniu 1940 r. kierownik referatu ds. żydowskich w katowickim gestapo, komisarz generalny Hans Dreier powołał w Sosnowcu Centralę Rad Starszych Gmin Żydowskich Wschodniego Górnego Śląska, której w październiku tego roku podlegało 96.283 Żydów w 34 gminach i ich filiach. Na czele centrali stał Mojżesz Merin. Początkowo położenie ludności żydowskiej w Będzinie było nieco lepsze niż w innych miastach, toteż schroniły się tu tysiące Żydów z centralnej Polski. W końcu 1941 r. Niemcy zaczęli tworzyć tu getto, którego zarządcą komisarycznym był Chaim Merin (brat Mojżesza). W maju i sierpniu 1942 r. rozpoczęto deportacje do Auschwitz- Birkenau. Ostateczna likwidacja getta nastąpiła w ciągu 8 sierpniowych dni 1943 r., kiedy to "wysiedlono" z Będzina ponad 12 tys. Żydów. Nieznane są losy archiwum getta. Jego część tworząca zespół Zarządu Przedstawicielstwa Ludności Żydowskiej w Będzinie została odnaleziona, scalona i zabezpieczona w 1945 r. przez Wojewódzki Komitet Żydowski w Katowicach. Do ŻIH trafiła w 1947 r. wraz z przejętymi zbiorów Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej. Zbiór zawiera fragmenty akt następujących instytucji i wydziałów: I. Der Leiter der Aeltestenräte der jüdischen Kultusgemeinden in Ost-Oberschlesien (Kierownika Centrali Rad Starszych Gmin Wyznaniowych Żydowskich Wschodni Górny Śląsk) 1940-1943; II. Vorstand der Jüdischen Interessenvertretung in Bendsburg (Zarząd Przedstawicielstwa Ludności Żydowskiej w Będzinie) 1939-1943.: - komunikaty i okólniki zarządcy komisarycznego Chaima Merina; - obwieszczenia i instrukcje dla podległych wydziałów; - Spis ludności żydowskiej w Będzinie 1939; - dokumenty osobiste mieszkańców getta 1941-1943, zdjęcia; - wykazy przejmowanego mienia 1942-1943; III.Strassen Ordnergruppe (Sekcji Służby Porządkowej) policji żydowskiej przy Zarządzie w Będzinie 1940-1943: - raporty, meldunki, instrukcje; - wykazy osób skierowanych do obozu przejściowego w Sosnowcu (Dulag Sosnowitz) 1942-1943; IV. Wohnungsabteilung (Wydział Mieszkaniowy) Zarządu w Będzinie: - przydziały mieszkań, wykazy mieszkań opróżnionych 1942; V. Arbeitseinsatzreferat (Wydział Zatrudnienia) Zarządu w Będzinie: - wykazy zakładników, zwolnionych, zgłaszających się dobrowolnie do pracy, korespondencja 1941-1943; - wykazy ludności bez przydziału pracy 1942-1943; - raporty Żydowskiego Referatu Pracy z akcji przesiedleńczej 1942-1943; VI. Wykazy ludności przeznaczonej do "wysiedlenia" z następujących miejscowości (bez daty, 1942): - Czeladź - Jaworzno - Chrzanów - Krzepice - Olkusz - Sławków - Szczakowa - Trzebinia.