Heemstede, Vrijheidsbeeld

Het Vrijheidsbeeld in Heemstede is opgericht ter nagedachtenis aan de 45 medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen. De namen van de 45 slachtoffers luiden: Johannes M.J. Adriaanse (10-02-1945), Johan Beerthuizen (17-04-1945), Cornelis Blaak (27-02-1942), André M. Deelder (10-02-1945), Willem Denijs (13-01-1945), Martinus W.M. Dirken (28-04-1945), Christiaan F.F. Frohn (14-11-1944), Teunis C. Govers (07-03-1942), Jan E. Hellings (07-03-1942), Marinus Hoebeke (15-05-1945), Antoon Hofland (20-09-1944), Frederik J. Hoogewoning ( 08-03-1945 ), Johannes Jorritsma ( 10-05-1944 ), Hermanus C.M. Kahlmann (31-12-1944), Joseph Klingen (Broeder Joseph) (24-01-1942), Dirk Koomen (03-05-1945), Douwe Koster (10-05-1945), Bernardus van der Kuijp (13-05-1940), Henri L.C. Lansdorp (10-05-1940), Hendrik J. de Leeuw (15-01-1942), Johannes L. Leuven (27-10-1942), Cornelis L.J. van Lent (13-06-1942), Hendrik J. Lever (11-05-1940), Hendrik O.E. Loeb (21-05--1943), Piet H. Lokman (06-12-1944), Frans N. Ludwig (09-11-1944), Ernst O. Moltzer (15-11-1941), Gerardus J. Nelis (14-05-1940), Jacob Nienhuis (30-01-1945), Willem A. van Ommen (11-05-1940), Aart J.P. Oskam (01-04-1945), Pieter Reedijk (13-05-1940), Hendrik de Ronde (26-09-1944), Henricus M.C. Schoenmaker (24-01-1942), Petrus H.T.M. Smits (10-05-1940), Wilhelmus A. Smits (30-12-1944), Douwe Sparrius (08-11-1940), Jan H. van Taarling (10-05-1940), Willem A. de Tello (05-02-1943), Hermanus van Tongeren (09-09-1944), Marinus Vaumont (25-07-1944), Joan C.G. Verspijck Mijnssen (18-03-1945), Nicolaas K.J. van Waas (11-01-1945), Willem N. sr. Willemse (24-10-1944), Willem N. jr. Willemse (17-12-1940) en Lambert van Wijk (10-04-1945). Eind 1939 is op de plek van het Vrijheidsbeeld een gedenkteken geplaatst ter gelegenheid van het 40-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Het monument bestond uit drie zuilen met op de middelste zuil een beeltenis van de vorstin. De Heemsteedse beeldhouwer H.A. van den Eijnde (1869-1939) had dit monument gemaakt. Om de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog te provoceren, werden hier regelmatig bloemen neergelegd. 'Höherer SS- und polizeiführer' Hanns Rauter was hier zo verbolgen over, dat hij in een brief van 21 oktober 1941 waarschuwde dat hij, indien dit nogmaals zou gebeuren, de opdracht zou geven het monument te vernietigen. Korte tijd later is dit inderdaad gebeurd. Onmiddellijk na de bevrijding is op het Richard Holplein een tijdelijk herdenkingsmonument geplaatst, vervaardigd door Anton Molkenboer. In 1948 werd aan de Vrijheidsdreef het definitieve gedenkteken geplaatst. Het Vrijheidsbeeld met de naam 'Een vrouw die haar boeien slaakt' is vervaardigd door de Haarlemse beeldhouwer Mari Andriessen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog fungeerde zijn huis en atelier aan de Wagenweg in Heemstede als uitvalsbasis voor het verzet. Bij de herdenking van 50 jaar bevrijding in 1995 ontving de gemeente Heemstede een aantal verzoeken om op de voet van het monument alsnog de namen aan te brengen van Heemstedenaren die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor het vaderland zijn gevallen. Op de voet van het monument zijn ten tijde van de onthulling in 1948 de toen bekende namen aangebracht. Het gemeentebestuur was van oordeel dat dit verzoek niet ingewilligd diende te worden en besloot het monument te laten zoals het was. In plaats daarvan heeft het gemeentebestuur een gedenkboek laten vervaardigen waarin alle namen zijn opgenomen van hen die tengevolge van oorlogshandelingen en/of gewelddadig ingrijpen van de Duitse en Japanse bezetter zijn omgekomen en die volgens het bevolkingsregister op dat moment ingezetenen van de gemeente waren. Hierbij is niet alleen volstaan met de vermelding van namen van omgekomen verzetsstrijders, militairen of bemanningsleden van de koopvaardij, maar ook de namen van 140 omgekomen of vermiste Joodse burgers uit Heemstede zijn opgenomen in de lijst. Tot de laatste categorie zijn allen gerekend die in het najaar van 1940 door Duitse maatregelen gedwongen waren de kuststrook te verlaten. Ook zijn de namen opgenomen van hen die per 1 april 1941 nog als Joods ingezetene van Heemstede waren geregistreerd en nadien in één van de vernietigingskampen omkwamen. Het gedenkboek wordt in de jaren die eindigen op het cijfer 0 of 5 meegedragen in de stille tocht die op 4 mei van het Heemsteedse raadhuis naar het oorlogsmonument gaat. Oprichting De oprichting van het gedenkteken was een initiatief van het comité 'Heemstede Vrij - 5 mei 1945'. Onthulling Het monument is onthuld op 4 mei 1948 door de minister van Binnenlandse Zaken, mr. P.J. Witteveen (zwager van beeldhouwer Mari Andriessen). Hierna is het kunstwerk door de heren A. Berentsen en J. Paternostre (oud-verzetsmannen) officieel overgedragen aan de gemeente Heemstede. Bij het monument wordt jaarlijks op 4 mei een herdenking gehouden.