Amersfoort, 'De Ladder'

Het monument 'De Ladder' herinnert de inwoners van Amersfoort aan het 'Polizeiliche Durchgangslager Amersfoort', waar de bezetter gedurende de jaren 1941-1945 meer dan 35.000 mensen heeft opgesloten. Velen werden verwaarloosd, mishandeld en op transport gesteld naar vernietigingskampen in Duitsland en Polen. Kamp Amersfoort was vooral een strafkamp, dat onderdeel uitmaakte van het onderdrukkende systeem van de bezetter. Gevangenen werden via schijnprocessen veroordeeld, gedeporteerd of simpelweg vermoord. In de eerste periode, vanaf 18 augustus 1941 tot maart 1943, vormde het kamp de enige grote 'vergaarbak' van gevangenen die de Sicherheitsdienst bezat. Op 18 augustus 1941 arriveerde de eerste groep gevangenen (bijna 200 communisten uit kamp Schoorl). In de tweede periode, van augustus 1941 tot maart 1943, is Amersfoort een hongerkamp geweest. De gevangenen vermagerden in een angstwekkend tempo, maar voedselpakketten mochten ze niet ontvangen. In 1942 werd het kamp aanzienlijk uitgebreid tot zo'n 4.000 slaapplaatsen. Half april 1945 startte het Canadese offensief aan de oostzijde van de IJssel. Op 19 april 1945 werd officieel bevestigd door SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei Schongarth dat Kamp Amersfoort met circa 500 gevangenen diende te worden overgedragen aan het Rode Kruis. Na de capitulatie van de bezetter op 5 mei 1945, werden de nog aanwezige gevangenen voorzien van een Rode-Kruispaspoort en konden zij het kamp verlaten. Naar schatting zijn er meer dan 35.000 gevangenen geregistreerd, waarvan er meer dan 19.000 naar Duitsland op transport zijn gegaan. Ten minste 658 gevangenen zijn overleden als gevolg van hun verblijf in Kamp Amersfoort. Van deze 658 zijn meer dan 428 gevangenen in de nabije omgeving van Kamp Amersfoort geëxecuteerd. Veel omgekomen kampgevangenen werden herbegraven op de Amersfoortse begraafplaats Rusthof. Na de bevrijding werden NSB'ers en collaborateurs opgepakt. Al spoedig zaten er 2.500 mannen en 1.000 vrouwen en kinderen gevangen in Amersfoort. Het rapport Kamptoestanden van dr. Van der Vaart Smit maakt melding van mishandelingen waaraan politieke verdachten hebben blootgestaan: 'De mishandelingen en folteringen na mei 1945, waar duizenden personen aan waren blootgesteld waren geen 'spontane reacties' van volksgenoten op de jarenlange onderdrukking, maar waren handelingen van misdadigers.' Oprichting Ter gelegenheid van een grote manifestatie rond Armando verzocht de Culturele Raad Armando de kunstenaar een groot beeld te maken. Bij het maken van de sculptuur heeft Armando rekening gehouden met de historie van de omgeving. Op de betekenis die Armando aan het kunstwerk geeft, is aanvankelijk kritiek geleverd door voormalige verzetslieden. 'Armando's krachtpatserij' symboliseerde in hun ogen 'de blik van de passieve toeschouwer'. Ook vonden zij dat het als sculptuur 'in wezen niets anders was dan een vette houtskooltekening in de ruimte'. Onthulling Het monument is onthuld op 24 september 1994.