Maastricht, monument in groeve 'De Schark'

Het monument in groeve 'De Schark' herinnert de inwoners van Maastricht aan de hoogmis die in de kerstnacht van 1944 door pater Dobrzynski voor de Amerikaanse militairen werd opgedragen. Zuid-Limburg was het eerste deel van Nederland dat door de geallieerden in september 1944 bevrijd werd. De bevrijding van deze regio was een direct gevolg van het geallieerde plan om de Siegfriedlinie of Westwall te doorbreken, Aken in te nemen en vervolgens door te stoten naar het Rührgebied. Het VII Amerikaanse legerkorps zou via Luik en Eupen naar Aken oprukken, terwijl het XIX Amerikaanse legerkorps via Zuid-Limburg eveneens naar Aken zou trekken. De hoofdmacht van het XIX Amerikaanse legerkorps, 'Tomahawk' genoemd, bestond uit de 30e Infanteriedivisie 'Old Hickory' met het 117e, 119e en 120e regiment, de 113e Cavaleriegroep "Red Horse" en de 2e Pantserdivisie "Hell on Wheels", in totaal zo'n 30.000 man. Op 12 september trokken deze militairen Zuid-Limburg binnen en een dag later bereikte het 2e bataljon van het 117e regiment het oostelijke stadsdeel Wyck in Maastricht en vestigde een commandopost tegenover het station. De bezetter had 's middags de bruggen over de Maas echter al opgeblazen. De volgende dag, donderdag 14 september, staken de Amerikanen met bootjes de Maas over naar het westelijk stadsdeel. Ze ontmoetten daarna het 120e regiment, dat de stad van de westzijde was binnengetrokken. Maastricht was bevrijd. In december van dat jaar werden de militairen van de ‘Old Hickory’ welkom geheten in de groeve 'De Schark' in de Sint Pietersberg. Een plaquette in de grot herinnert aan deze gebeurtenis. Aanvankelijk was de sfeer in de stad ontspannen, maar rond kerst werden de Amerikanen in staat van hoogste paraatheid gebracht. Amper een uur rijden naar het zuiden woedde het laatste Duitse offensief in de Ardennen. In Maastricht ontstond de angst dat de verdreven bezetters zouden terugkeren. De Maasbruggen werden doorlopend bewaakt en op straat liepen nog uitsluitend gewapende Amerikanen. In de kerstnacht van 1944 kwamen in de mergelgangen van 'De Schark' bij het buitenverblijf van de Broeders van de Beyart enkele honderden Amerikaanse soldaten bijeen. De broeders hadden in de grot voorbereidingen getroffen voor een nachtmis. Bij een kruispunt van gangen hadden ze een altaar ingericht en een flink stuk mergelwand gladgeschuurd. De kunstzinnige korporaal kleermaker Salvatore Barraveccia tekende op de mergel met houtskool een fronttafereel met het hoopvolle bijschrift 'may the battle soon cease and peace rule over the world and you all return to your families safe'. De nachtmis in de grot heeft iedereen die erbij was erg aangegrepen. Begin jaren tachtig spraken de broeders Winold Lodder en Hypolitus Olieslagers er nog met ontroering over. Zij fungeerden in de nachtmis van 1944 als misdienaars. Pater Dobrzynski uit New York ging voor in gebed en hield een preek. Een koortje van de broeders verzorgde de wisselende gezangen. Broeder Radboud Haarsma bespeelde het harmonium. Tussendoor zongen de Amerikanen kersliederen. Een van de soldaten begeleidde de liederen op de gitaar. De manschappen waren afkomstig van onderdelen die gelegerd waren in het gebied tussen 's-Gravenvoeren en Maastricht. Ze bewaakten met luchtdoelgeschut de bruggen die de Amerikaanse genie over de Maas had geslagen. Na de nachtmis nodigden de broeders de militairen uit hun naam op de mergelwand te schrijven. Heel wat namen zijn in de loop der jaren vervaagd. Toch is nog duidelijk te lezen wie er bij deze nachtmis in 1944 aanwezig waren, zoals James P. Morry, John Hughes, Dan Sullivan, Allan English, John Gregor uit Cleveland, Victor Hogan en Roy Mills. Al schrijvende werd door deze Amerikaanse militairen een van de meest unieke oorlogsmonumenten in Nederland geschapen. Sindsdien worden de handtekeningen en de houtskooltekening van korporaal Barraveccia als monument gekoesterd. Kerstmis 1980 organiseerde de Maastrichtse oud-Stoottroeper Charles Smitshuysen samen met de broeders en beheerders van de grot weer een nachtmis op de plek waar de Amerikanen in 1944 zijn samengekomen. Deze samenkomst is vanaf die dag een kersttraditie geworden. Onthulling Het eerste reliëf is onthuld in 1981 door burgemeester mr. A.M.I.H. Baeten. In 1982 keerden ongeveer 250 oorlogsveteranen terug naar de groeve. Bij die gelegenheid is de plaquette onthuld door de Amerikaanse generaal W.H. Kastenmayer van Afcent. Het gebeeldhouwde embleem is onthuld op 26 september 1985 door Zijne Koninklijke Hoogheid prins Bernhard. Het tweede reliëf is onthuld door mevrouw Nancy Perkins, echtgenote van oud-kolonel James W. Perkins.