Vaassen, 'Moluks-monument'

Het 'Moluks-monument' in Vaassen (gemeente Epe) is opgericht ter nagedachtenis aan het lot van de vroegere Molukse soldaten en van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) en hun gezinnen die in 1950 in allerijl de Molukken moesten verlaten. De Molukkers zouden tijdelijk in Nederland verblijven tot terugkeer naar de Molukken weer mogelijk was. De Molukken (Maluku) is een eilandengroep in het oosten van de Indische Archipel. Na de Japanse overheersing in Nederlands-Indië tijdens de Tweede Wereldoorlog, wilde Nederland de controle over Nederlands-Indië herstellen. De bevolking van Nederlands-Indië kwam daar echter tegen in opstand. Onder leiding van Soekarno brak tussen 1945 en 1949 een opstand uit. De Nederlandse regering gaf het KNIL opdracht daar tegen te strijden. Molukse militairen werden als een soort elitekorps ingezet. Zij werden door de Indonesische overheid beschouwd als handlangers van de Nederlandse kolonisator. Desondanks gold ook voor hen het aanbod op te gaan in het Indonesisch leger. Sommigen deden dat, anderen waren bang voor 'afrekeningen' vroeg of laat. Nederland streefde naar een federaal Indonesië waarin de Molukken een vorm van zelfbeschikking zouden krijgen. De Nederlandse regering kreeg echter internationaal geen steun voor haar streven om Nederland-Indië als kolonie te behouden. Ondanks dat bij de soevereiniteitsoverdracht werd bedongen dat er een federale structuur zou komen, verklaarde Indonesië al snel de invoering van een eenheidsstaat. Toen daarop op 25 april 1950 de 'Republik Maluku Selatan' (RMS) werd uitgeroepen, deed Nederland dit af als een opstand van rebellen. Ineens zaten de Molukse militairen, als voormalige strijders in het Nederlandse leger tegen de Indonesische Republiek op Java, in een benarde positie. Bij de plaatselijke bevolking waren zij niet erg geliefd. Als 'tijdelijke' oplossing werden de 4.000 Molukse KNIL'ers met hun gezinnen (in totaal ongeveer 12.500 personen) met troepenschepen naar Nederland gehaald, waar zij te horen kregen dat ze waren ontslagen uit militaire dienst. De Nederlandse regering heeft weinig oog gehad voor de trouwste soldaten in het KNIL - en dat waren de Molukkers. De Molukse militairen moesten zelfs de rechter inschakelen om hun rechten te kunnen handhaven. 4.000 trouwe militairen werden feitelijk in de steek gelaten toen er een einde kwam aan het koloniale Nederlands-Indië. De Indonesische regering vocht vervolgens met de Nederlandse regering een conflict rond Nieuw Guinea uit, dat de relatie tussen beide landen zeer verslechterde. Dit bood geen basis voor het bereiken van goede oplossingen voor de in Nederland verblijvende Molukse militairen met hun gezinnen. Zo kreeg het verblijf in Nederland met het verstrijken der jaren steeds meer een definitief karakter - volstrekt tegen de zin van de Molukkers zelf, die hierin een nieuw bewijs zagen van de onbetrouwbaarheid van de Nederlandse regering. In Vaassen is destijds een kamp met dertig barakken gesticht. In totaal 180 wooneenheden van elk 40 m2 groot. Door zijn opzet straalde het kamp het karakter van tijdelijkheid uit. Mede door de geïsoleerde ligging was van integratie met de Nederlandse samenleving geen sprake. In de jaren zeventig was de regering van plan om de houten barakken te vervangen door stenen woningen. Dit voornemen lag erg moeilijk bij een aantal bewoners van het kamp. Stenen woningen wekken immers de indruk dat men zich definitief gevestigd heeft. En dat was bepaald niet wat deze Molukkers toen voor ogen stond. En hun frustraties ten aanzien van de handelwijze van de regering in het verleden waren te groot. Toen de regering zijn plannen toch doorzette ontstond een gespannen situatie tussen de Molukkers en de Nederlandse regering. De situatie werd nog verergerd door fouten die werden gemaakt bij het neerhalen van barakken. Persoonlijke bezittingen die een hoge emotionele waarde vertegenwoordigden gingen daarbij jammerlijk verloren. Onthulling Het monument werd onthuld op 21 oktober 2006 door burgemeester Lente, oom Daan Saija en oud-burgemeester Eland.