Holwierde, 'Monument voor Canadese Militairen'

Het 'Monument voor Canadese Militairen' in Holwierde (gemeente Eemsdelta) is opgericht ter nagedachtenis aan de militairen die tijdens de bevrijding van het Eemsmondgebied zijn gesneuveld. Begin april 1945 naderden de geallieerden in hoog tempo de provincie Groningen. De bevrijding van de provincie voltrok zich in drie regio's: de grensstreek tussen Musselkanaal en de Dollard, de stad Groningen en het 'bruggenhoofd Delfzijl'. De Tweede Canadese Infanteriedivisie, onder leiding van generaal A.B. Matthews, bevrijdde tussen 13 en 16 april 1945 de stad Groningen. Vervolgens richtten de Canadezen zich op hun volgende doel: het havenstadje Delfzijl. Aangezien grote delen van het gebied tussen de twee steden sinds september 1944 door de bezetter onder water waren gezet, besloten de geallieerden Delfzijl langs twee opmarsroutes te benaderen: via het noorden door Hunsingo en via het zuidoosten van het Afwateringskanaal van Duurswold. Na de bevrijding van Appingedam en Wagenborgen op 21 april 1945 werden de troepen ten noordwesten van Delfzijl afgelost door eenheden van de Vijfde Canadese Pantserdivisie. Nadat zij op 23 en 24 april hun posities hadden ingenomen, kon de aanval op Delfzijl worden voortgezet. Eerst moest de bezetter verder teruggedrongen worden, daarna wilde men het havenstadje zelf veroveren. Die tweede fase kreeg de codenaam operatie 'Canada'. Ten noordwesten van Delfzijl bevond zich het 'Perth Regiment'. Even na middernacht startte van hieruit de opmars. Ondanks vuur van de Duitse artillerie nestelden de Canadezen zich rond 10.00 uur in het noordelijke gedeelte van Holwierde. Na de strijd telde het regiment acht gesneuvelden, 24 gewonden en één vermiste. Ten oosten van Holwierde bevond zich een luchtdoelbatterij van de bezetter. Holwierde en omgeving lagen onder rechtstreeks vuur van de vier kanonnen van de 'Batterie Nansum'. Daarom werd de stelling op 25 april bestookt door geallieerde jachtbommenwerpers. Zij misten echter hun doel. De Canadese artillerie was succesvoller. De vorige dag hadden enkele van de ruim 3.000 door hen verschoten granaten al twee kanonnen uitgeschakeld. Door de bezetter steeds weer onder vuur te nemen, kon de Canadese infanterie zich handhaven in het noordelijke gedeelte van Holwierde. Het lukte echter niet de rest van het dorp te veroveren. De Duitse marine-infanterie had zich teruggetrokken achter de Grote Heekt, een riviertje dat het dorp in tweeën deelde. Een inwoner van Holwierde had dekking gezocht in de kelder van zijn woning en noteerde later: 'De uren kropen om. Duitsche soldaten slopen met granaten en geweren langs de wegen en vluchtten in de richting van de kerk. Om plm. 5 uur in de morgen hoorden we een geweldige knal. Dat moet de brug zijn. Wij slingerden door de kelder, maar Gode zij dank, de muren hielden stand. Alle ruiten van ons huis werden evenwel totaal vernield en op de bovenkamers was alles één ruïne. Zou het opblazen van de burg nu het laatste feit zijn vóór onze bevrijding? We hoopten het zoo vurig, doch des ondanks vielen de granaten nog steeds in onverminderde hevigheid neer. Ze vielen voor, achter en op ons huis. We roken de kruitdamp, die in wolken kwam aanwaaien.' Het 'Perth Regiment' maakte een omtrekkende beweging. In de ochtend van 27 april werd het noordoostelijk van Holwierde gelegen Uiteinde veroverd. Daarbij werden 42 Duitsers krijgsgevangen gemaakt. Mede door artillerievuur vanaf de overzijde van de Eems stopte de Canadese aanval. Pas toen het weer donker was, werd de opmars voortgezet. Toen de Canadezen in de avond van 28 april op de zeedijk ten noorden van de 'Batterie Nansum' waren aangekomen, vervolgden ze hun opmars onder dekking van een rookgordijn. De C-compagnie van het Perth Regiment meldde om 22.45 uur dat zij de batterij en 117 krijgsgevangenen in handen hadden. Holwierde raakte zwaar beschadigd tijdens de bevrijdingsoperatie. Naast het 'Monument voor Canadese Militairen' in Holwierde staat een monument ter nagedachtenis aan alle medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen.