Rotterdam, Razzia Monument

Het Razzia Monument te Rotterdam is ter nagedachtenis aan de 52.000 mannen en jongens uit Rotterdam en Schiedam die op 10 en 11 november 1944 door de Duitse bezetter werden opgepakt en weggevoerd om dwangarbeid te verrichten en aan allen die zij achterlieten. Vanwege de in 1944 steeds verder oprukkende Geallieerden besluit de bezetter om zoveel mogelijk 'weerbare' mannen uit Nederland af te voeren. Daarom wordt op 10 en 11 november 1944 in zowel Rotterdam als Schiedam, geheel onverwacht en onder dreiging van grof geweld, een grootscheepse razzia uitgevoerd. Ongeveer 52.000 mannen, in de leeftijd van 17 tot en met 40 jaar, worden in Rotterdam en Schiedam opgepakt en gedeporteerd. Gedurende meerdere dagen worden zij, zonder enige vorm van georganiseerde verzorging, in meerdere etappes verplaatst naar diverse bestemmingen. Dat gebeurt in vrachtschepen of goederentreinen, maar vaak ook geheel of deels te voet. Het grootste deel van de mannen komt uiteindelijk in Duitsland terecht. Daar moeten zij als dwangarbeider werken. In vrijwel de meeste gevallen worden zij ingezet bij het herstellen van de telkens door de Geallieerden gebombardeerde spoorwegen. De dwangarbeid vergt het uiterste van de mannen. Onder erbarmelijke omstandigheden moeten ze zien te overleven. Als zogenoemde vriend van de Geallieerden mogen zij bij bombardementen niet in de schuilkelders. Er is gebrek aan alles wat denkbaar is. Het beloofde loon en eten blijven meestal achterwege. Honger, kou en ziekte spelen dagelijks op. Vele honderden vinden de dood of raken ernstig gewond. Contact met thuis is vrijwel onmogelijk, brieven en kaarten komen niet aan of zijn vele weken onderweg. Ook achterblijvers hebben het zwaar. Rotterdam is in mei 1940 zwaar getroffen door het bombardement. In de daarop volgende jaren worden al vele tienduizenden mannen gedwongen om in Duitsland te gaan werken. Bij de grote razzia in november 1944 wordt dit ongeveer verdubbeld. Ook dan wordt totaal geen rekening gehouden met beroepen van de betrokkenen. Bakkers, brandweermannen, artsen, monteurs, elektriciens en politiemannen, nagenoeg iedereen die voldoet aan de leeftijdseisen wordt opgepakt. Achtergebleven onderduikers kunnen niet werken. Er ontstaan bij velen financiële problemen. Al met al raakt de samenleving steeds verder ontwricht. Daar bovenop dient de beruchte hongerwinter 1944 zich aan. Vaak pas vele weken na de bevrijding keren de overlevenden, meestal uitgemergeld en verzwakt, terug in Nederland. Naar schatting meer dan 500 mannen zijn als gevolg van de deportatie overleden. Zij zijn omgekomen bij bombardementen, ongelukken op fabrieken en spoorwegen of bij ontsnappingen. Weer terug in Nederland, is de ellende niet voorbij. De mannen krijgen vaak het verwijt onvoldoende moeite te hebben gedaan zich tegen de deportatie te verzetten. Over het oorlogsgeweld, de ontberingen, de angsten, de makkers die zijn gestorven, de voortdurende honger en ziektes durven zij niet of nauwelijks te vertellen. De vreselijke herinneringen en de opgelegde schaamte creëeren bij velen een trauma. Het doodzwijgen en de prioriteit van de wederopbouw zorgen ook dat er weinig aandacht voor de verhalen is. Ondanks de enorme impact, realiseert vrijwel niemand zich dat deze gebeurtenis ook binnen Europa van ongekende omvang is. Oprichting De oprichting van het Razzia Monument in Rotterdam is een initiatief van René Versluis en Jan Willem Cleijpool, beide zoons van Rotterdamse dwangarbeiders. Onthulling Het razziamonument is onthuld op 10 november 2023. Herdenking Sinds 2007 organiseert de gemeente Rotterdam jaarlijks een herdenkingsbijeenkomst in het Stadion Feyenoord ter herinnering aan de razzia dit plaatsvond op 10 en 11 november 1944. Het stadion was een belangrijke verzamelplaats van deze razzia. Vanaf 2023 vindt de jaarlijkse herdenking plaats bij het Razzia Monument aan de Parkkade in Rotterdam.