Utrecht, 'Februaristaking'

Het monument 'Februaristaking' in Utrecht herinnert aan de Utrechtse Februaristaking, welke startte op 26 februari 1941. De Februaristaking van 1941 was de eerste, grote daad van verzet in Nederland tegen het antisemitisme en de terreur van de Duitse bezetter. In de periode voorafgaand aan de Februaridagen van 1941 werd er door de bezetter steeds meer druk uitgeoefend op het politieke en economische leven en kregen de anti-Joodse maatregelen een steeds grimmiger karakter. Geüniformeerde NSB’ers van de Weerbaarheidsafdeling (WA) gingen over tot het organiseren van provocaties in Joodse buurten. Eigenaars van hotels en cafés werden gedwongen plakkaten op te hangen met de tekst ‘Joden niet gewenscht’, er werden marktkramen vernield, ruiten van winkels ingegooid en Joden mishandeld. Op bevel van SS-chef Heinrich Himmler, rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart en SS-generaal Hanns Albin Rauter vond er in de Amsterdamse Jodenbuurt een grootschalige razzia plaats. De verontwaardiging bij de Amsterdammers was groot. In de avonduren van 24 februari 1941 werd op de Noordermarkt een korte bijeenkomst gehouden, waaraan veel ambtenaren deelnamen. De circa 250 aanwezigen werden toegesproken door onder meer de gemeentearbeider Dirk van Nimwegen. Nog dezelfde nacht werd door de illegale Communistische Partij Nederland (CPN) het manifest Staakt, staakt, staakt !!! opgesteld, dat in de vroege ochtenduren werd verspreid aan de poort van talrijke bedrijven. De oproep vond breed gehoor onder de Amsterdammers, maar ook onder Utrechters. In Utrecht werd het manifest Amsterdam Staakt - wij ook opgesteld tijdens het weekend van 22 en 23 februari. De werknemers van de Utrechtse Werkspoorfabriek legden op 26 februari als eerste het werk neer. Daaropvolgend verspreidde de staking zich tot de DEMKA staalfabriek, machinefabriek Smulders, machinefabriek Jaffa en installatiefabriek Coq. Meer bedrijven en fabrieken sloten zich aan. De staking liep dezelfde dag ten einde, omdat de bezetter dreigde gewelddadig in te grijpen. In Amsterdam had dit geweld plaatsgevonden, met negen doden en vierentwintig gewonden tot gevolg. De Utrechtse stakingsleiders poogden onder te duiken. Enkel Ries van der Steen, leider van de staking bij machinefabriek Jaffa en medeschrijver van het Utrechtse manifest, werd gevangen en veroordeeld tot vijftien jaar tuchthuisstraf in Duitsland. Na de oorlog keerde hij huiswaarts. De stakers gingen weer aan het werk. In de weken die daarop volgden werden honderden stakers en vooral CPN’ers gearresteerd. Sommigen kwamen voor het vuurpeloton, anderen kregen langdurige gevangenisstraffen opgelegd. Oprichting Utrechtse gemeenteraadsleden David Bosch (UtrechtNu!), Rik van der Graaf (ChristenUnie), Annemarijn Oudejans (Student & Starter), Victor Paalman (Horizon) en Bert van Steeg (CDA) dienden bij de Utrechtse gemeenteraad een motie in, genaamd 'Herdenk het verzet, ook in Utrecht'. Deze werd aangenomen. Beeldhouwer Ruud Kuijer maakte het monument van een stuk staal dat de DEMKA-fabriek had geproduceerd. Het staal werd bij Vianen gevonden, waar in 2021 de burg over de Lek werd afgebroken. Het stuk kwam in het water terecht bij een gebombardeerd tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd niet ontdekt tijdens de wederopbouw. Onthulling Burgemeester Sharon Dijksma en directeur van Museum Zuilen Wim van Scharenburg onthulden het Utrechtse monument 'Februaristaking' op 26 februari 2025. Historicus Ad van Liempt sprak bij de onthulling.