Audio, gedicteerde memoires van Jack Speller

Zeven digitale bestanden met daarop de gedicteerde memoires van Jack Speller, in totaal 6 uur en 24 minuten, ingesproken door hemzelf. Jack Speller werd geboren in Wiltshire in 1912. Toen de Tweede Wereldoorlog begon was hij al één maal getrouwd en weer gescheiden. Hij was een communist en een pacifist en weigerde militaire dienst op grond van zijn pacifistische overtuiging. Hij moest voor de rechter getuigen en wist deze te overtuigen dat hij werkelijk op ideologische gronden dienst weigerde. Later tijdens de oorlog kreeg hij twijfels. Dit was in zijn over geen herhaling van de Eerste Wereldoorlog – in zijn ogen een zinloos conflict tussen machthebbers – maar een strijd tegen het kwaad van het nazisme. Circa begin 1944 melde hij zich als vrijwilliger bij de YMCA en ging met een YMCA bus naar het front om taken te vervullen zoals het serveren van thee aan de troepen. Hij deed dit van Mulberry Harbour, Normandië tot in Nijmegen met de 53rd Welsh division. Regelmatig was hij dicht bij de gevechten, volledig ongewapend met alleen z’n Geneva White Card als bewijs dat hij geen soldaat was maar een ongewapende pacifist. Na operatie Market Garden kreeg hij de opdracht te helpen met de opzet van een 48 hour leave center. Dit was een rustlocatie voor soldaten die heftige ervaringen hadden meegemaakt of met wie het mentaal slecht ging. Zij konden hier twee dagen rust krijgen voor ze terug naar het front gingen. Het eerste 48 hour leave centre was in het gebouwtje naast de Witte Molen (Looimolenweg 17, nabij de Graafseweg te Nijmegen). Daar ontmoette hij Tonny Kuijpers, geboren in 1919 in Nijmegen. Zij was begeleidster van de padvinders en had toen al veel oorlogservaringen achter de rug. Haar verhaal is incompleet maar is als volgt gereconstrueerd door familie: Voor de oorlog werkte ze als secretaresse van een manager van Philips. Toen hij werd vervangen door een Duitse beambte moest ze voor hem werken. Ze krijg een deportatielijst (waarschijnlijk voor de arbeidsinzet) onder ogen en besloot deze te kopiëren en uit te lekken aan het verzet zodat de mensen konden onderduiken. Daarna is ze opgepakt en gemarteld door de Gestapo. Later in haar leven heeft ze veel last gekregen van deze herinneringen. Bij de Witte Molen werd Tonny de ‘huis moeder’. Ze coördineerde alles wat er gebeurde, ontving de soldaten en hielp hen met allerlei zaken zoals kleding reparaties. Jack regelde allerhande voorraden en benodigdheden. Toen het leave centre bij de Witte Molen te klein bleek wist hij iemand van het Militair Gezag te overtuigen hem de beschikking te geven over O42 aan de Oranjesingel. Ook hier runde Tonny het huis en hielp hij met van alles. Ergens gedurende samenwerking kregen de twee een relatie. Begin 1945 moest Jack naar het zuiden om te helpen met Operation Goldflake: de verplaatsing van duizenden geallieerde troepen van Napels en Leghorn naar Marseille en vanaf daar verder naar het Noorden. Jack zette hier zijn ervaring met de YMCA catering in om voor duizenden mannen eten en thee te verzorgen. Na deze operatie ging hij terug naar Nijmegen. Tonny was zo blij en verbaasd om hem terug te zien dat ze een vol dienblad glazen uit haar handen liet vallen. Daarna bleven de twee samen leave centre’s runnen tot in 1946, o.a. in Berlijn en Brussel. Vanwege haar rol bij het leave centre was Tonny ingeschreven in het Britse leger en was uiteindelijk één van de weinige vrouwen met de rang kapitein. Toen Jack gerepatrieerd werd ging Tonny hem achterna en ze trouwden in Engeland. Tonny bleef zeer betrokken bij de Nederlandse gemeenschap in Groot Brittannië. Ze coördineerde het Nederlandse consulaat in Manchester en organiseerde culturele activiteiten zoals sinterklaasfeesten. Tonny en Jack kregen … (2?) kinderen. Tonny sprak vrijwel nooit over de oorlog en haar kinderen leerde pas over haar zware ervaringen toen ze op latere leeftijd herinneringen ging herbeleven. Jack sprak voor zijn dood een manuscript in over zijn ervaringen. Tonny overleed in …(?), Jack in 1999.