Archief van de gemeentelijke Archiefdienst en het archief van het Stedelijk Museum Alkmaar, 1875-201...

Archief van de gemeentelijke Archiefdienst en het archief van het Stedelijk Museum Alkmaar, 1875-2018 Bereik en inhoud Oorspronkelijke inleidingen en bijlagen Identificatie Referenties AmrRAA_10.1.2.029 Titel Inventaris op het archief van het Regionaal Archief Alkmaar, met voorgangers. Datering (1871) 1875-2002 (2007) Beschrijvingsniveau Archief Omvang en medium 5,75 strekkende meter papieren archieven in 367 omslagen. Context Naam van de archiefvormer Het Regionaal Archief Alkmaar met voorgangers. Deze voorgangers zijn de gemeentelijke archiefdienst samen met het Stedelijk Museum Alkmaar (1875-1967), de gemeentelijke archiefdienst (1968-1991) en het Regionaal Archief Alkmaar als onderdeel van het Samenwerkingsverband Noord-Kennemerland (SNK) (1992-2002). Vanaf 2002 valt het Regionaal Archief Alkmaar binnen de gemeenschappelijke regeling Regionaal Historisch Centrum Alkmaar en begint er ook een nieuw archiefblok. Institutionele geschiedenis/biografie Het Stedelijk Museum Alkmaar is voortgekomen uit ‘Den Vereeniging ter Viering van den Gedenkdag van Alkmaars Ontzet in 1573 en ter bewaring van andere belangrijke herinneringen van dezer gemeente’, opgericht in 1861. Naast de organisatie van deze gedenkdag op 8 oktober, hield de vereniging zich ook bezig met het bijeenbrengen van voorwerpen en schilderijen die van historisch belang worden geacht. In 1871 was deze verzameling zo groot gegroeid dat aan de gemeenteraad van Alkmaar ruimte werd gevraagd zodat de historische collectie bewaard en tentoongesteld kon worden. Deze ruimte kwam er in de vorm van een museum aan de Breedstraat, achter het stadhuis. Het Stedelijk Museum Alkmaar werd geopend voor publiek op 15 oktober 1875. (Koolwijk, H., 2000). De heer C.W. Bruinvis neemt zitting in de Commissie van Toezicht op dit museum, die in de praktijk ook de dagelijkse leiding op zich neemt. Naderhand blijkt dat deze commissie zich toen ook al bezighield met het gemeentearchief. Op 15 februari 1900 wordt de heer C.W. Bruinvis aangesteld als eerste gemeentearchivaris van Alkmaar. Tot begin 1968 blijven de gemeentelijke archiefdienst Alkmaar en het Stedelijk Museum Alkmaar bij elkaar horen. Tot die tijd is het dan ook zo dat de gemeentearchivaris tevens directeur van het museum is. (Veer. A.A., 2000). De archiefbewaarplaats is lange tijd gevestigd in het stadhuis van Alkmaar aan de Langestraat. Op 19 februari 1890 breekt hier brand uit. In 1895 wordt er een nieuw archieflokaal gebouwd in het stadhuis, in de oostelijke vleugel, naast het Moriaanshoofd. Vochtproblemen en ruimtegebrek zorgen voor problemen in de archiefbewaarplaats. Daarom wordt er in 1925 geld beschikbaar gesteld voor het onderbrengen van de museumbibliotheek, de prentenverzameling, de leeszaal en de werkkamer van de gemeentearchivaris en zijn medewerkers in het Moriaanshoofd. Dit gebouw wordt een jaar later, op 28 juni 1926 in gebruik genomen. Helaas wordt er aan de archiefbewaarplaats zelf niets veranderd. De vochtproblemen en het ruimtegebrek blijven. (Veer, A.A., 2000). In de navolgende jaren wordt er wel meerdere keren gesproken over verhuizing van het archief, maar pas in de jaren ’60 worden deze verhuisplannen concreet. De gemeenteraad stelt geld beschikbaar voor de bouw van een archiefbewaarplaats aan de Oudegracht 245 en het restaureren van het naastgelegen pand aan de Oudegracht 247 tot dienstgebouw van het gemeentelijk archief. In 1966 wordt het gebouw feestelijk geopend en in gebruik genomen. In 1968 bereikt de heer Th.P.H. Wortel, de toenmalige gemeentearchivaris, zijn pensioengerechtigde leeftijd en op 1 maart 1968 krijgt hij eervol ontslag. Men vindt dan de tijd rijp om het archief en het museum van elkaar te scheiden. De heer W.A. Fasel volgt de heer Th.P.H. Wortel op als archivaris. Hij wordt de eerste gemeentearchivaris die geen museumdirecteur is. Onder leiding van de heer W.A. Fasel begint vanaf 1974 de regionalisering als de archieven van St. Pancras en Koedijk worden overgenomen. In de navolgende jaren worden steeds meer archieven uit naastgelegen gemeenten overgebracht naar de gemeentelijke archiefdienst. Door deze ontwikkeling groeit de hoeveelheid archieven snel en wordt het depot aan de Oudegracht te klein. Eind jaren ’80 wordt er een werkgroep opgericht die belast is met het onderzoek naar de toekomst van de gemeentelijke archiefdienst. Besloten wordt om de gemeentelijke archiefdienst te regionaliseren binnen het Samenwerkingsverband Noord-Kennemerland, hierna te noemen SNK. Op 1 januari 1992 wordt de archiefdienst het Regionaal Archief Alkmaar binnen de gemeenschappelijke regeling van het SNK. Ook verhuist het archief in dat jaar naar het nieuwe SNK-kantoorgebouw aan de Hertog Aalbrechtweg. Overzicht van archivarissen van de archiefdienst Alkmaar (tot en met 1968 tevens museumdirecteur): De heer C.W. Bruinvis 1900 feb – 1917 apr Mevrouw C.E.C. Bruining 1917 jul –1922 apr 1 De heer N.J.M. Dresch 1922 apr 27 – 1937 nov De heer Th.P.H. Wortel 1938 apr – 1968 mrt De heer W.A. Fasel 1968 sep – 1986 okt De heer G. Valk 1986 nov – 1989 nov De heer C. Streefkerk 1990 sep – 2001 mrt Geschiedenis van het archief Het archief werd en wordt gevormd door de archiefdienst zelf en zij hebben het dan ook altijd zelf in bewaring. Het archief werd aangetroffen in de depots van de archiefbewaarplaats aan de Bergerweg 1 in Alkmaar. Het archief bestond zowel uit geïnventariseerd archief als ongeïnventariseerd archief. Dit komt omdat het archief eenmaal eerder is geordend en geïnventariseerd in de jaren ’80. Inhoud en structuur Bereik en inhoud Deze inventaris is bedoeld als toegang op het archief van het Regionaal Archief Alkmaar met voorgangers. Omdat er van 1875 tot 2002 niet een en dezelfde juridische bestuursvorm was, is driemaal een cesuur bepaald en bestaat de inventaris uit drie deelinventarissen. De eerste deelinventaris loopt van 1875 tot en met 1967 en is de inventaris op het archief van de gemeentelijke archiefdienst Alkmaar en het Stedelijk Museum Alkmaar. De cesuur is bij 1967 gelegd omdat dit het laatste jaar is dat het archief en het museum bij elkaar horen. Vanaf 1968 worden deze twee gescheiden en begint het nieuwe blok. De tweede deelinventaris loopt van 1968 tot en met 1991 en is de inventaris op het archief van de gemeentelijke archiefdienst Alkmaar. De cesuur is bij 1991 gelegd omdat dit het laatste jaar is van de gemeentelijke archiefdienst. Vanaf 1992 gaat het archief verder als Regionaal Archief Alkmaar binnen het Samenwerkingsverband Noord-Kennemerland (SNK). De derde deelinventaris loopt 1992 tot en met 2002 en is de inventaris op het archief van het Regionaal Archief Alkmaar als onderdeel van het Samenwerkingsverband Noord-Kennemerland. De cesuur is bij 2002 gelegd omdat dit het laatste jaar is dat het archief deel uitmaakt van dit samenwerkingsverband. Vanaf 2003 hoort het Regionaal Archief Alkmaar bij de gemeenschappelijke regeling Regionaal Historisch Centrum Alkmaar. Elke deelinventaris bestaat uit stukken van algemene aard en stukken betreffende bijzondere onderwerpen. Bij de stukken van algemene aard zijn ingekomen en minuten van uitgaande stukken en jaarverslagen te vinden. Bij de stukken betreffende bijzondere onderwerpen zijn stukken betreffende de organisatie en personele aangelegenheden te vinden. Ook zijn hier stukken over de taakuitvoering te vinden, onder andere op het gebied van beheren van collecties, dienstverlening en het organiseren van publieksactiviteiten en tentoonstellingen. Selectie De selectie en vernietiging is gedaan met behulp van de lijst van voor vernietiging in aanmerking komende bescheiden uit de archieven van gemeentelijke en intergemeentelijke organen, dagtekenend na 1850 (1983) en de selectielijst voor archiefbescheiden van gemeentelijke en intergemeentelijke organen opgemaakt of ontvangen vanaf 1 januari 1996. Enkele stukken die volgens de selectielijst mochten worden vernietigd, zijn toch bewaard gebleven omdat deze stukken van belang kunnen zijn bij historisch onderzoek. In totaal is er twee strekkende meter archief vernietigd. Ordening De ordening zoals aangetroffen was een inventaris die een periode van 1880 tot en met 1983 besloeg, met daarbij zowel beschreven als onbeschreven aanvullingen (tot 2010). Het geïnventariseerde gedeelte besloeg zo’n 2,5 strekkende meter. De beschreven en onbeschreven aanvullingen besloegen zo’n 6,5 strekkende meter. In totaal bestond het archief uit zo’n negen strekkende meter. Er is zoveel mogelijk getracht de ordening te behouden zoals deze was. De bestaande inventaris is niet behouden, omdat er nieuwe cesuren zijn bepaald. Wel zijn de bestaande dossiers met beschrijving zoveel mogelijk behouden. Aanvullingen die bij deze dossiers behoorden, zijn zoveel mogelijk bij de dossiers ingevoegd. Nieuwe aanvullingen zijn beschreven en geïnventariseerd. Door de vele aanvullingen kon de bestaande nummering niet behouden blijven. Alle dossiers zijn daarom opnieuw genummerd. Om de toegankelijkheid van de oude nummering te garanderen is een concordance gemaakt van de omnummering. Ook het archiefschema zoals deze was, kon niet behouden blijven. Dit omdat het oude archiefschema niet toereikend genoeg was. Door de vele aanvullingen zijn er nieuwe rubrieken bij gekomen. Elke deelinventaris bestaat uit stukken van algemene aard en stukken betreffende bijzondere onderwerpen. De stukken betreffende bijzondere onderwerpen bestaan uit drie hoofdrubrieken, te weten: organisatie, personeel en taakuitvoering. Deze hoofdrubrieken zijn verder verdeeld in subrubrieken, veelal met behulp van de basisarchiefcode. De beschrijvingen zijn binnen de subrubrieken chronologische geordend, met aantekening dat er ook rekening is gehouden met de logische volgorde. Voorwaarden voor raadpleging en gebruik Voorwaarden voor raadpleging Het archief is in principe openbaar en raadpleegbaar in de studiezaal van het Regionaal Archief Alkmaar. Enkele stukken zijn (nog) onthouden van openbaarheid, dit in het kader van de Wet bescherming persoonsgegevens. Taal en schrift Het archief bestaat uit Nederlands gedrukt/getypt en handgeschreven materiaal. Enkele stukken zijn in het Engels, Duits of Frans geschreven. Als dit het geval is, staat het bij het betreffende stuk in een N.B. aangegeven. Toegangen De toegang op dit archief bestaat uit een inventaris met drie deelinventarissen, vervaardigd in het sjabloon dat volgens de interne richtlijnen van het Regionaal Archief Alkmaar wordt gebruikt bij het beschrijven en inventariseren van bedrijfs- verenigings- of instellingsarchieven. Ook is er een concordance vervaardigd. Dit omdat de nummering uit de hiervoor bestaande inventaris niet is aangehouden. De concordance is te vinden in de bijlage. Verwant materiaal Bestaan en bewaarplaats van originelen Het archief wordt bewaard in het depot van het Regionaal Archief Alkmaar aan de Bergerweg 1 en is te raadplegen in de studiezaal. Verwante beschrijvingseenheden Inventaris van het archief van de Commissie van toezicht op het Stedelijk Museum te Alkmaar, 1875-1908. Toegangsnummer: 10.1.2.016. Archief van de gemeente Alkmaar, 1920-1944. Toegangsnummer: 10.1.1.003. (het gaat hier om de rubriek ’19.3 Archief’ binnen rubriek ‘19. Takken van dienst. Bedrijven. Afdelingen’) Archief van de gemeente Alkmaar, 1945-1988. Toegangsnummer: 10.1.1.004. (het gaat hier om de rubriek ‘2.2.33 Archief’ binnen rubriek ‘2.2. Diensten en bedrijven’) Plaatsingslijst van het archief van het Samenwerkingsverband Noord-Kennemerland (SNK), 1986-2002. Toegangsnummer: 77.1.2.032 Hier is het bestuursarchief van het Regionaal Archief Alkmaar binnen het Samenwerkingsverband Noord-Kennemerland te vinden. Publicaties Keur van 125 jaar schenkingen. Stedelijk Museum Alkmaar 1875-2000 / door H. Koolwijk. Bibliotheekcollectie: 2 F 25 Tevens gebruikt als bron voor deze inleiding Honderd jaar archiefdienst in Alkmaar, 1900-2000 / door A.A. Veer Bibliotheekcollectie: STUDIEZAAL ALM 050 OUD. Tevens gebruikt als bron voor deze inleiding Aantekeningen Aanwijzingen voor de gebruiker Zoals eerder vermeld in deze inleiding, is de vorige inventaris van dit archief niet behouden en daarmee is ook de nummering opnieuw gedaan. Om de toegang op de oude nummering te garanderen is er een concordance gemaakt. Deze concordance is in de bijlage opgenomen. De vorige inventaris is beschreven en geïnventariseerd en heeft inventarisnummer 131 meegekregen. Stukken betreffende de verhuizing naar het SNK gebouw is bij elkaar gehouden in de derde deelinventaris. Ook als het stuk van voor 1992 is. De stukken betreffende de verhuizing naar het SNK gebouw zijn te vinden in rubriek 8.1.3. Besloten is om inventarisnummers 235-247 ‘Correspondentie van het archief over historische personen in Alkmaar en omgeving, 1896-2000’ en inventarisnummers 248-287 ‘Correspondentie van het archief per onderwerp, 1873-2002’ bij elkaar te houden en niet te splitsen in de drie deelinventarissen. Dit omdat het onnodig veel werk oplevert en geen extra overzicht geeft. Alle stukken zijn daarom, ongeacht het jaartal, te vinden in deelinventaris drie, binnen rubriek 7.1. Beschrijvingsbeheer Verantwoording van de inventarisatie Het archief van het Regionaal Archief Alkmaar, met voorgangers beslaat de periode van 1875 tot en met 2002. Enkele stukken vallen buiten deze periode, zo is er correspondentie die al begint in 1871 of doorloopt tot 2007. Omdat zij tot zaken behoren die voor het grootste gedeelte wel binnen de periode vallen, zijn zij meegenomen in de bewerking zodat zaken bij elkaar blijven. Gekozen is voor een klassieke inventaris, vervaardigd binnen het sjabloon dat volgens de interne richtlijnen van het Regionaal Archief Alkmaar wordt gebruikt bij het beschrijven en inventariseren van bedrijfs- verenigings- of instellingsarchieven. Als inleiding op het archief is gekozen voor ISAD(G)-conforme inleiding. Naast het beschrijven van de stukken, besloeg de bewerking ook de materiële verzorging van de stukken. De stukken zijn ontijzerd en omgepakt in zuurvrij materiaal. Ondergetekende heeft de inventarisatie van dit archief gedaan in de periode september 2013 tot en met januari 2014 in het kader van de beroepsvoorbereidende archiefstage. Dit vanuit de opleiding Media, Informatie en Communicatie aan de Hogeschool van Amsterdam. Tijdens deze stage was mevrouw W.L. Deimveld mijn begeleider. Haar wil ik bedanken voor alle tijd en begeleiding tijdens het inventariseren. L.M. de Beurs BIJLAGE Concordans Oud nummer Nieuw nummer 2 96 3 97 4 98 5 99 6 42-47 7 29 8-9 21-24 10 129 + 288 11-12 1-2 13-14 126-127 15 34-35 + 140 16 141 17 32 18-19 38 20 68-69 + 165 21 75-76 + 177 22-27 71-74 + 169-170 28 Ontbreekt 29 Ontbreekt 30 33 + 79 + 81 + 181 31 83-84 32 82 33-50 91-95 + 189-200 51 48-49 + 55 52 50-54 53 60 + 66 + 153 + 162-164 54-57 62-65 + 160-161 58 57 59-61 VVV 62 104-106 + 215 + 219-220 + 226 + 228 63 109-112 + 231 64 221-223 65 102 + 218 66 101 + 216-217 67 114-116 68-69 VVV 70 122 71-76 VVV 77-78 216-217 79-98 VVV 99 135 100-101 VVV 103-143 Dit waren ongeïnventariseerde aanvullingen. 144-157 301-317 158-161 235-247 162-166 248-287 167 209-211 + 357