Archief van de gemeente Anna Paulowna, 1870-1989

Bereik en inhoud Oorspronkelijke inleidingen en bijlagen Algemeen Het grondgebied van de gemeente Anna Paulowna, gelegen in de Kop van Noord-Holland, werd in 1845 en 1846 ingedijkt en drooggemalen. Aanvankelijk viel het poldergebied onder de gemeente Zijpe. Eén jaar eerder had Koningin Anna Paulowna toestemming verleend dat de nieuwe polder haar naam zou dragen. De Anna Paulownapolder telde in 1855 reeds 812 inwoners en een selecte groep, onder leiding van dijkgraaf J.C. de Leeuw, maakte zich toen al sterk voor de realisatie van een zelfstandige gemeente. Dit verzoek en latere verzoeken werden telkens door de minister van Binnenlandse Zaken afgewezen. Omdat in latere jaren ook de gemeenteraad van Zijpe en Gedeputeerde Staten van Noord-Holland zich sterk maakten voor afscheiding, werd de gemeente Anna Paulowna, omvattende het grondgebied van de Anna Paulownapolder, op 19 juli 1870 bij de Wet ingesteld. De gemeente Anna Paulowna bestaat tot 1990 uit de dorpen Anna Paulowna, Kleine Sluis, dat vergroeid is met Anna Paulowna, Breezand en Van Ewijcksluis. Buurtschappen zijn Spoorbuurt, Westeind en de Geldersche Buurt. Gedurende de periode, waarover deze inventaris handelt, kent de gemeente een stijging van het inwoneraantal. In 1870 bij het ontstaan van de gemeente bedroeg het aantal inwoners 2080. In de daaropvolgende decennia schommelt het bevolkingsaantal. Grondwerkers trekken naar andere polders en het sterftecijfer is vrij hoog. In 1923 telt de gemeente 4083 inwoners. Door de opkomst van de bloembollencultuur stijgt het aantal nieuwkomers fors en in 1930 telt de gemeente Anna Paulowna bijna 5500 inwoners. Na de Tweede Wereldoorlog neemt het bevolkingsaantal gestaag toe. Zo zijn er in 1969 7544 inwoners. In 1989 voor de gemeentelijke herindeling bedraagt het bevolkingsaantal 10435. De gemeentelijke organisatie was in de periode 1870-1875 gehuisvest in logement Veerburg aan de Langedijk. Vervolgens werd school I in Kleine Sluis ingericht tot gemeentehuis. Eind jaren ’30 werd een nieuw raadhuis gebouwd en in 1938 is deze officieel geopend. Het gemeentehuis staat aan de Burgemeester Mijnlieffstraat. Bij de gemeentelijke herindeling in 1990 werd Wieringerwaard bij de gemeente Anna Paulowna gevoegd. Het archief van de gemeente Anna Paulowna Gegevens over het archief zijn te vinden in de gemeenteverslagen, die gedurende de periode 1870-1930 jaarlijks verschenen. In 1891 staat vermeld dat het archief “zich in goeden staat” bevindt. Ook in de daaropvolgende jaren wordt deze opmerking telkens in het jaarverslag vermeld. Tot 1910 was in de kleinschalige gemeentelijke organisatie een chronologische ordening van ingekomen en uitgaande stukken toereikend. De archiefbescheiden werden per jaar opgeborgen. Uitgaande stukken waren via brievenboeken te vinden. In de series treffen we een grote verscheidenheid aan over alle onderwerpen waarmee het gemeentebestuur bemoeienis had. Toch werden er ook diverse bijzondere taken afzonderlijk geadministreerd. Jaarlijks werd “de toestand van de gemeente” in jaarverslagen nauwgezet vastgelegd. Deze jaarverslagen zijn een grote bron van informatie voor zowel algemene als bijzondere onderwerpen. Het zoeken naar specifieke informatie in de chronologisch geordende stukken is een lastige zaak. Registers van ingekomen en uitgaande stukken en klappers op de raadsnotulen vormen een nadere toegang. Rond 1920 schakelde de gemeente Anna Paulowna over op de methode van zaaksgewijze ordening van archiefbescheiden, het zgn. dossierstelsel. Deze door J.A. Zaalberg, gemeentesecretaris van Zaandam, ontworpen methodiek impliceert de rangschikking van dossiers naar een systematisch opgestelde code, de basis archiefcode. Tot op de dag van vandaag wordt van deze code nog veelvuldig gebruik gemaakt. Naast het secretarie-archief bestaat deze inventaris uit de afzonderlijke archieven van gemeentebedrijven en gemeentelijke diensten. Daarnaast hebben een aantal voornamelijk maatschappelijke organisaties hun archieven bij de gemeente Anna Paulowna ‘gedeponeerd’. Deze archieven geven een goed beeld van het leven in de gemeente Anna Paulowna gedurende de periode van 1870 tot 1990. Verantwoording voor de inventarisatie en aanwijzingen voor de gebruiker Bij het beschrijven van de archiefbestanddelen is uitgegaan van het gezichtspunt van de gemeente Anna Paulowna. In elke beschrijving is getracht om zo veel mogelijk de ‘handeling’ naar voren te laten komen. Indien de archiefbescheiden uit één of twee stukken bestaan wordt de daadwerkelijke vorm benoemd, zoals besluit, nota, verordening of rapport. Verder komen de termen notulen, vergunning, jaarrekening, begroting en bestek voor. Indien een beschrijving nadere verduidelijking behoeft of verwezen wordt naar een ander inventarisnummer, dan staat onder de beschrijving een ‘nota bene’ (N.B.) vermeld met een verwijzing of een nadere uitleg. De inventarisatie strekt zich uit over de periode 1870-1989. Het startjaar 1870 is ingegeven** door het feit dat in 1870 de gemeente werd opgericht. Ook de voorliggende stukken, die geleid hebben tot de oprichting van de gemeente Anna Paulowna zijn in deze inventaris te vinden . Het eindjaar 1989 is vastgesteld omdat door een gemeentelijke herindeling het archief is afgesloten en een nieuw archiefblok is gestart per 1 januari 1990. In het archief, zoals het voor de inventarisatie werd aangetroffen, bevonden zich nog diverse archiefbescheiden die voor vernietiging in aanmerking kwamen. Veel van deze dossiers zijn, in overleg met de archiefcoördinator van de gemeente Anna Paulowna, vernietigd op grond van de lijst van voor vernietiging in aanmerking komende bescheiden uit 1983. Andere stukken zijn op vernietigingstermijn weggezet in het vernietigingsblok. In het geval van specifieke plaatselijke aangelegenheden, die een goed beeld weergeven van het leven in Anna Paulowna in een bepaalde periode, heeft geen vernietiging plaatsgevonden. De bouw- en hinderwetvergunningen zijn niet meegenomen in dit inventarisatieproject. Deze zijn opgenomen in twee aparte bestanden. De volgorde in de rubrieken binnen dit inventarisgedeelte en dus ook van het archief, is zo veel mogelijk afgeleid van de basis archiefcode van de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Binnen de rubrieken zijn de beschrijvingen chronologisch gerangschikt. In enkele gevallen is een alfabetische of andere volgorde gehanteerd. Diverse subrubrieken uit de basis archiefcode zijn in deze inventaris als afzonderlijke rubrieken opgenomen. Voorbeelden zijn onder meer bevolking, ruimtelijke ordening, volkshuisvesting, milieu, onderwijs en sport en recreatie. Voorts is zo veel mogelijk vermeden dat rubrieken slechts één of twee beschrijvingen bevatten. In dat geval zijn kleinere rubrieken geclusterd in één rubriek. De inventarisatie heeft plaatsgevonden in het kader van de bepalingen van de Archiefwet 1995, waarin vermeld staat dat archieven binnen een termijn van twintig jaar overgedragen moeten zijn naar de archiefbewaarplaats. Door deze inventarisatie voldoet het archief aan eisen als toegankelijkheid en een goede en geordende staat. Alle stukken zijn materieel verzorgd. Nietjes en paperclips zijn verwijderd en de stukken zijn voor het overgrote deel verpakt in zuurvrije omslagen en dito archiefdozen. Wanneer een archiefbestanddeel niet verpakt is in een omslag staat de uiterlijke vorm bij de omschrijving nader aangeduid. Het archief heeft na de inventarisatie een lengte van 47 strekkende meter. De bewerking van het archief van de gemeente Anna Paulowna heeft aanleiding gegeven om beperkingen of opschorting van de openbaarheid vast te stellen. In het archief van het Burgerlijk Armbestuur komen archiefstukken voor over gezinsondersteuning. De openbaarheid van deze stukken is opgeschort tot 75 jaar na sluiting van het dossier. Geraadpleegde literatuur en andere bronnen: Gemeente Anna Paulowna 1870-1970 door Mr. Dr. H. Jonker Hzn. Lexicon Nederlandse Archieftermen door Stichting Archiefpublicaties www.annapaulowna.nl www.wikipedia.nl www.google.nl Gemeentegids Anna Paulowna 2005