Brouwerij 'De Volharding' (Van Waes-Boodts), Westdorpe, 1925-1960

Inleiding De brouwerij, limonadefabriek en weverij 'De Volharding' werd gesticht in 1905 door Emile Alfred van Waes in een voormalige steenfabriek 'De Axelse Vlakte' van de familie Van Waes aan de Graaf Jansdijk B107 (nu B119) te Westdorpe. De jongste zoon van grootgrondbezitter/landbouwer Camille van Waes had geen zin in het boerenbedrijf en kreeg een aardige geldsom om een eigen bedrijf op te zetten. Hij koos voor een brouwerij/weverij en pakte dit grondig aan door een aantal grondwaterputten te laten slaan om voortdurend over een goede kwaliteit water te beschikken. Lang voordat de waterleidingmaatschappij een drinkwatervoorziening aanlegde konden de bewoners in de directe omgeving zodoende profiteren van kwalitatief veel beter drinkwater dan de rest van de Westdorpenaren. Westdorpe kende nog twee andere brouwerijen, 'De Duif', opgericht in 1898 door Franciscus Dellaert, en 'De Witte Leeuw', opgericht door Basil van Waes in 1914. De grote stroom Belgische vluchtelingen in de Eerste Wereldoorlog zorgde voor de grootste bloeitijd van de brouwerijen. Daarna liep het bierverbruik steeds verder terug en werden de kleine brouwerijen opgekocht door de grote brouwerijen zoals 'De Drie Hoefijzers', Amstel, Heineken en 'De Gekroonde Valk'. De 'Witte Leeuw' moest in 1946 zijn activiteiten staken, o.a. doordat deze brouwerij zijn bier vervaardigde uit brak kanaalwater, hetgeen bier met een onaangename geur opleverde. De brouwerij/weverij 'De Volharding' stopte in 1938 met weven en in 1964 met brouwen, was daarna nog tijdelijk een depot voor Piet Wauters uit Hulst en in 1968 werd 'Beiersch Bierbrouwerij Van Waes-Boodts' definitief opgeheven. Dit betekende het einde van de grootste en succesvolste bierbrouwerij van Westdorpe, die een groot afzetgebied had: Zuid-Nederland en België. Naast de brouwerijen van Westdorpe werden in Zeeuws-Vlaanderen vanaf het einde van de vorige eeuw tevens (stoom)bierbrouwerijen opgericht in Hontenisse, Hoofdplaat, Hulst, Kloosterzande, Koewacht, Oostburg, Sas van Gent, Sluis, IJzendijke en Zuiddorpe. In de rest van Zeeland kwamen o.a. brouwerijen voor in Goes, Middelburg, Vlissingen en Zierikzee. Het archief van brouwerij 'De Volharding' werd bewaard in de gistkelder en in 1974 door ex-brouwersknecht J. Thomas (de latere conservator van het streekmuseum in Westdorpe) overgebracht naar de voormalige Westdorpse brouwerij 'De Witte Leeuw', die toen werd ingericht als streekmuseum. Toen deze bewaarplaats echter te vochtig bleek is het museum verplaatst naar zijn huidige onderkomen naast cultureel centrum Concordia in Westdorpe. Een deel van het archief is in 1992 overgedragen aan het Rijksarchief in Zeeland (Aanwinst 1992.83). De volgende categoriën archiefbescheiden van de brouwerij berusten thans nog in het streekmuseum te Westdorpe: - Correspondentie, fragmentarisch vanaf 1905, o.a. over aanschaf machines - Enkele notulen van vergaderingen - Brouwverslagen vanaf c. 1930 - Verkoopboek bier vanaf c. 1926 - Instructies voor het brouwen, werkschema's voor de arbeiders - Foto's vanaf 1904 (bouw brouwerij), met negatieven - Handboeken voor het brouwen van bier o.a. uit 1944 - Blauwdrukken van machines. Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief Brouwerij 'De Volharding' Westdorpe ('Volharding'), inv.nr(s) ..., daarna verkort als: ZA, 'Volharding', inv.nr(s) ... Literatuur: J. Dekker, 'Bierbrouwerij Van Waes-Boodts, Westdorpe', in: Zeeland van toen & nu. Ons erfgoed. Deel 9: Arbeidend Zeeland (Zwolle 2005) 206-207