Klein-Bettewaarde of Saspolder, 1791-1958 (1959)

Inleiding De polder Klein-Bettewaarde of Saspolder was 102 ha. groot, de belastbare oppervlakte was eveneens 102 ha. De polder werd in 1646 bedijkt en wel volgens octrooi van 22 februari 1646, verleend aan de Heren van Zierikzee en van de Vierbannen van Duiveland. In hetzelfde jaar werd het Dijkwater, het restant van de Gouwe, die Schouwen van Duiveland scheidde, afgesloten door een sluis bij Zierikzee, het zogenaamde "Verste Sas". De polder werd daarom ook wel Saspolder genoemd. Daar deze sluis echter niet voldoende was, werd in 1671 nog een sluis gebouwd, het zogenaamde "Dienste Sas". Deze "Sassen" werden gebouwd omdat men het Dijkwater als Spuiboezem wilde benutten voor het havenkanaal van de stad Zierikzee in het zuiden en de haven van Dreischor in het noorden. In 1825 liet men echter na het "Verste Sas" te sluiten, zodat enkele polders langs het Dijkwater overstroomden. Mede door dit voorval besloot de gemeenteraad van Zierikzee in 1842 om het "Verste Sas" te vervangen door een gronddam. Dit werk werd in 1843 uitgevoerd. In 1899 werd het "Dienste Sas" vervangen door een dam met duiker, omdat de tramlijn Brouwershaven-Zijpe hierover moest lopen. Het Oude Sas werd vervangen door een nieuwe. Eveneens in 1899 werd het Dijkwater afgesloten. De suatie vond daarna plaats door de nieuw gebouwde sluis. De begrenzingen van de polders waren als volgt: in het noorden en het westen grensde de polder aan het Dijkwater, in het zuiden en in het oosten aan Groot-Bettewaarde. Bij de stormvloed van 1682 kwam de polder onder water te staan. Van overige stormvloeden heeft de polder weinig schade gehad, anders was dit in 1953, de polder kwam dras te staan, ten gevolge van de stormvloed; de polder kon zijn water niet meer kwijt. Ook kwam dit door kwelwater (water dat door doorsijpeling de polder binnenkomt). De suatie van de polder geschiedde sinds 1899 via duikers naar de Groot-Bettewaardepolder en het Dijkwater. Het oppervlaktewater wordt sinds 1957 geloosd via het gemaal "'t Sas" bij Zierikzee. Het water komt daar in de haven terecht. De polder Klein-Bettewaarde was een vrije niet-waterkerende polder. Het algemeen bestuur van de polder bestond uit het college van dijkgraaf en ingelanden. Dit college had de wetgevende macht in de polder, gaf verordeningen uit en moest de werkzaamheden van het dagelijks bestuur goedkeuren. Het stelde ook de begroting en de rekening (voorlopige vaststelling) vast. Het dagelijks bestuur van de polder bestond uit het college van dijkgraaf en gezworenen. In Klein-Bettewaarde betekende dat de dijkgraaf en één gezworene. In 1873 ontstond er een verandering in het bestuur. De polder kreeg van Gedeputeerde Staten toestemming om een dijkgraaf te benoemen, die tevens ontvangergriffier was, maar wat nog opvallender was, er werd een plaatsvervangend dijkgraaf benoemd, wat in strijd was met de 1e zinsnede van artikel 35 van het algemeen reglement. Geschiedenis van het archief en de verantwoording van de inventarisatie Het oudste archiefstuk van de polder dateert uit 1791. Het is een veldboek. Verder zijn er geen oudere archiefbescheiden uit de 18e eeuw of vroeger meer aanwezig in het archief. Volgens het verslag van de provinciaal inspekteur van de gemeente- en waterschapsarchieven uit 1927 dateren de oudste stukken van het archief uit 1811. Wat er met de stukken van voor 1811 is gebeurd, werd niet achterhaald. In een brief van 5 augustus 1874 wordt aan Gedeputeerde Staten van Zeeland door het polderbestuur geprobeerd hiervoor een verklaring te geven. Het archief heeft volgens hen bij de ontvangergriffier berust en is volgens hen bij deze ambtenaar zoek geraakt of vernietigd. Na 1874 berustte het archief onder de ontvangergriffier. De correspondentie van de polder is ingebonden en werd vanaf 1811 chronologisch geordend. Dit systeem hanteert men tot 1959. Vanwege het verlies werd uit het archief niets vernietigd. Het schema van de inventaris is opgemaakt aan de hand van het algemeen indelingsschema voor een polderarchief, afkomstig van de provinciale inspektie der gemeente- en waterschapsarchieven te Zuid-Holland. Voor de samenstelling van deze inleiding is gebruik gemaakt van: v. d. Aa, A. J., Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, Gorinchem, 1848, deel X. Magendans, J.F., Provinciale Almanak voor Zeeland, Middelburg, 1920. Groenveld, S., Leeuwenberg, H. Ph., Mout, N., Zappey, W. M., De kogel door de kerk? Zutphen, 1979. Wilderom, M. H., Tussen afsluitdammen en deltadijken. Deel II, Noord-Zeeland, Middelburg, 1964.