Vereniging tot Bevordering van de Pluimveehouderij in Zeeland (VPZ), 1901-1988

Inleiding De Vereniging tot Bevordering van de Pluimveehouderij in Zeeland (VPZ) is opgericht 13 augustus 1901 (inv.nr 43). De doelstelling, het bevorderen van de pluimveeteelt en tamme konijnenteelt, werd bij de statuten van 1931 gewijzigd. De tamme konijnenteelt werd uit de doelstelling geschrapt. Het territoir was aanvankelijk geheel Nederland, maar werd al in 1921 Zeeland (inv.nr 40). De VPZ bestond uit zeven afdelingen met een overkoepelend hoofdbestuur (inv.nr 50). De pluimveevoorlichters, ondermeer de heren B. van Asperen Vervenne en F. Edzers, hebben veel bijgedragen aan de verbeteringen die zich in de pluimveehouderij hebben voorgedaan. Bij het afscheid van de heer Van Asperen Vervenne als voorlichter in december 1949 werd de chaotische toestand voordat hij kwam, geschets (inv.nr 35). Vermoedelijk is hij als voorlichter in 1912 aangesteld, omdat dan sprake is van de aanstelling van een Rijkspluimveeteeltconsulent (inv.nr 5). 'Van rassen wist men niets af: witte, zwarte, bonte, met enkele of dubbele kam, met kuif of een uilebaard, met gele of zwarte, bevederde en niet te vergeten de nodige kalkpoten zag men op hetzelfde bedrijf krioelen. De huisvesting was allerellendigst en zo kon het voorkomen, dat de mest en de nodige dode kippen met paard en wagen moesten worden weggereden. Het fokken geschiedde in het wilde weg'. De heer Van Asperen Vervenne propageerde het openfront kippenhok, waardoor de produktie een grote vlucht nam en het houden van kippen lonend werd. Hij begon met het oprichten van een fokstation. Foktomen (aantallen te bebroeden eieren) werden samengesteld, gekeurd, legwedstrijden werden gehouden en selecteurs werden opgeleid. Ook de organisatie en afzet kwamen aan de orde (inv.nr 21). In de PZC van 21 februari 1931 werd meegedeeld dat het aantal leden in 1930 van 1221 tot 1141 daalde. De secretaris merkte dan op, dat het niet goed is in slechtere tijden te bedanken en zei dat juist de pluimveeteelt nog het enige is waarmee iets verdiend werd door de landbouwers. De VPZ was een zeer actieve vereniging die zich o.a. bezighield met de uitgave van een eigen contactblad. In de jaren zestig waren de ervaringen met hennehandelaren erg ongunstig. Door de VPZ werd een systeem bedacht waardoor Zeeland in staat werd gesteld zich tegen de wilde en vaak slechte kruisingen te beschermen. De centrale opfok werd in het leven geroepen. De deelnemers aan deze centrale opfok waren verplicht goedgekeurde ééndagskuikens aan te kopen. Deze kuikens of jonge hennen werden op een leeftijd van acht weken gecontroleerd en van een vleugelmerk voorzien. De bedrijfsvoorlichter, die deze werkzaamheden uitvoerde, schreef bij deze gemerkte hennen de benodigde certificaten uit. Deze ingreep heeft tot resultaat gehad dat de zogenoemde wilde hennehandel is verdwenen. In 1959 is het proefbedrijf in Wissenkerke geopend. De aanvankelijke opzet van dit toetsbedrijf was de Zeeuwse fokkers en kuikenbroeders in staat te stellen de eigen rassen op dit proefbedrijf te toetsen. Nadat in 1961 het aantal kippen per bedrijf niet meer aan een vergunning was gebonden, verschenen er ook meerdere buitenlandse legrassen op de Nederlandse markt. Deze meer-produktieve rassen hebben de wilde kruisingen verdreven. Door afname van het aantal soorten kippen verdwenen ook wel Zeeuwse kuikenbroeders van de markt. Voor het toetsbedrijf te Wissenkerke heeft deze verandering de nodige consequenties gehad. Het gevolg is geweest dat vanaf 1963 ook inzendingen van buiten Zeeland werden geaccepteerd (inv.nr 50). Als gevolg van het ontbreken van inzendingen, hoofdzakelijk doordat de opvolger van wijlen de heer Edzers nog weinig ervaring had op pluimveegebied en hij van het consulentschap maar een gering aantal uren mocht besteden, ontvielen de bestaansredenen aan de VPZ. De vereniging werd ontbonden per 31 december 1987. Het aantal leden op 31 december 1986 was achttien (inv.nr 7). Het archief is medio 1994 geschonken aan de Gemeentelijke Archiefdienst Goes. In 1995 werd het aldaar geïnventariseerd. Van enige oude orde was geen sprake. De toestand van de archivalia is goed. Aangezien de vereniging geheel Zeeland bestreek werd het archief in 1996 overgedragen aan het Rijksarchief in Zeeland (Aanwinst 1996.35). Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief Vereniging tot Bevordering van de Pluimveehouderij in Zeeland (VPZ), inv.nr(s) ..., daarna verkort als: ZA, VPZ, inv.nr(s) ... Literatuur: F. Edzers, 25 jaar pluimveehouderij in de provincie Zeeland 1960-1985 (z.p. 1985) [inv.nr 50]