Gemeente Renesse 1642-1938, 1642-1938 (1942)

Inleiding De naam van de gemeente werd eertijds ook wel als Riedenesse of Rienes geschreven. Waarschijnlijk is dit een samentrekking van ried en nesse, wat met riet begroeid buitendijks land betekent. De gemeente bevat de heerlijkheden Renesse en de Oosteren ban van de Duyne. In 1960 bedroeg de kadastrale grootte 814 hectare. Als eerste heer van Renesse wordt Dirk genoemd, die verwant was met het grafelijk huis van Holland. Deze stierf in 1207 (M. Smallegange, Croniek van Zeeland. 1696.). In 1299 werden de heerlijkheid Renesse en de heerlijkheid van de Duynen met nog andere bezittingen in het Westendeel van Schouwen door de graaf aan Witte van Haamstede geschonken. De heerlijkheid van de Duynen kreeg van deze in 1307 een keur. Later werd de heerlijkheid gesplitst, waarbij de Westeren ban bij Haamstede kwam, terwijl de Oosteren ban bij Renesse werd gevoegd. De ambachtsheren van de beide bannen gaven in 1534 ‘Voorboden, ordonnanties en statuten’ voor het bestuur. De Tegenwoordige Staat, deel II, blz. 459 vermeldt als bijzonderheid dat vonnissen door schepenen van de ene ban gewezen, voor schepenen van de andere ban herroepen kunnen worden. De heerlijkheid van de Duynen had oorspronkelijk de hoge, middelbare en lage jurisdictie, met uitzondering van het halsrecht, dat de landsheer zelf hield. Het ambacht Renesse bezat alleen de civiele jurisdictie, die zich na de deling van de heerlijkheid van de Duynen ook over de gehele Oosteren ban uitstrekte. Na 1829 en 1853 waren er reeds plannen om deze kleine gemeente met Noordwelle en Serooskerke te concentreren (inv.nr. 376), doch eerst per 1 januari 1961 kwam er een samenvoeging tot stand. Het deel van het gemeente-archief tot 1814 dat zich nog te Renesse bevond is door de heren Joh. Hoogenboom en J.M. de Nooijer geordend tussen januari 1939 en 1942. Zij troffen het archief in de grootste wanorde en voor een deel in slechte staat aan. De door hun vervaardigde lijst kwam in 1942 gereed. Het overige deel van het gemeentearchief dat zich eveneens in grote wanorde bevond werd op orde gebracht en doelmatig in archiefdozen opgeborgen. Literatuur - Provinciale almanak 1960 - L.W.A.M. Lasonder, ‘Inventaris van de archieven van de rechtbanken, weeskamers en notarissen. De Zeeuwse eilanden’. 1914