Hervormde Gemeente te Cadzand, 1671-1984

Inleiding Reeds in de dertiende eeuw was er sprake van het eiland Cadzand. De Cadzandse Mariakerk is gebouwd tussen 1250 en 1325. Sedert 1582 is de kerk in gebruik bij de hervormden. Van 1686 tot 1791 deed ze dienst voor de Waalse Gemeente van de Hugenootse vluchtelingen. Het orgel dateert uit 1902. Door de vele doorstane lotgevallen heeft de kerk danig geleden; in 1677 werden alle landerijen verkocht om de schulden af te lossen. Bij de restauratie van 1929/30 werd het open daktorentje vervangen door de aangebouwde toren. In 1944 gingen de gebrandschilderde ramen verloren behalve dat van 'Het Lam Gods'. Na de oorlog werd de kerk opnieuw gerestaureerd. Oorspronkelijk had de kerk één dakgewelf; later is het kerkgebouw uitgebouwd tot de huidige, karakteristieke tweehallenkerk. Sedert 1978 vormen de hervormde gemeenten Cadzand, Retranchement en Sluis-Sint Anna ter Muiden een combinatie met één predikantsplaats. Later werd de Hervormde Gemeente Retranchement als afzonderlijke gemeente opgeheven. Met ingang van 1 januari 1999 werd ook de Hervormde Gemeente Cadzand opgeheven en toegevoegd aan de Hervormde Gemeente Retranchement en Sluis-Sint Anna ter Muiden. De Hervormde Gemeente te Cadzand ressorteerde onder de classis IJzendijke. De hierna volgende inventaris is een combinatie van de in 1942 door J.A. Luteijn vervaardigde inventaris van het archief van de kerkeraad en de diaconie en de in 1998 door P.J. Bos gemaakte inventaris van het kerkvoogdijarchief. De archieven werden in 1987 in bewaring gegeven aan het Rijksarchief in Zeeland. Enkele in 1942 door Luteijn beschreven stukken heeft de gemeente nog niet overgedragen. De beschrijvingen hiervan in de inventaris-Luteijn zijn geschrapt en de nummering is aangepast. Archiefstukken van de kerk die bij de burgerlijke gemeente Oostburg berustten, zijn eveneens in 1987 aan het Rijksarchief in bewaring gegeven. Tijdens de inventarisatie van het archief zijn de bijlagen bij de kerkvoogdijrekeningen over de periode 1901-1958 vernietigd, behoudens enige uitzonderingen. Het archief is openbaar voor zover de stukken ouder zijn dan vijftig jaar. Stukken jonger dan vijftig jaar kunnen alleen geraadpleegd worden na toestemming van de kerkeraad. Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief Hervormde Gemeente Cadzand (HG Cadzand), inv.nr(s)..., daarna verkort als: ZA, HG Cadzand, inv.nr(s)... Literatuur J.G.J. van Booma, Onderzoek in protestantse kerkelijke archieven in Nederland. Handleiding, tevens beknopte gegevens over de geschiedenis van de kerkelijke instellingen, over het kerkelijk archiefrecht en het kerkelijk archiefbeheer. CB-reeks 13 (Den Haag 1994) J. de Hullu, 'Over de oprichting van eenige Protestantsche gemeenten in Westelijk Zeeuwsch-Vlaanderen en de herstelling of den bouw van haar kerkgebouw in de zeventiende eeuw', in: Archief. Vroegere en latere mededeelingen voornamelijk in betrekking tot Zeeland uitgegeven door het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen 1916, 1-66, vooral 6-18 G.J. Lepoeter, 'Cadzand', in: Bulletin Stichting Oude Zeeuwse Kerken 15 (oktober 1985) 10-14 B.H. Wels, Inventaris van het archief van de gemeente Cadzand 1937-1970 (Oostburg 1979)