IISG digitaliseert en conserveert WO2-archief CPN met Metamorfoze

Het CPN-archief uit de Tweede Wereldoorlog bestaat uit een grotendeels achteraf gevormde collectie van archiefbestanden met stukken van uiteenlopende partijorganen en -functionarissen. Het partijbestuur van de CPN heeft in 1983 een Archiefcommissie (later Stichting tot beheer van de archieven van de CPN) in het leven geroepen die door oud-partijleden te benaderen veel archiefmateriaal heeft weten te verzamelen. Er zijn zo opvallend veel oorspronkelijke documenten bewaard gebleven ondanks het feit dat de CPN zelf in deze periode geen partijarchief onderhield.

Marcus Bakker bewaarde bijvoorbeeld partijdocumenten - handgeschreven, gestencild of gedrukt - in een schuilplaats op de zolder van het Zaanse slachthuis. In 1992 zijn brieven uit 1942 over de (eerste) landelijke leiding, blocnotevelletjes met notities over gewapende overvallen en te vervreemden goederen en gestolen briefpapier voor vervalsingen anoniem geschonken. En uit de in 1958 ten behoeve van het rapport 'De C.P.N. in de oorlog' aangelegde verzameling documenten, kwamen briefjes tevoorschijn van Daan Goulooze en Jan Postma die eind 1943 of begin 1944 uit gevangenschap zijn gesmokkeld.

De alledaagse praktijk van het verzet

Het CPN-archief biedt een unieke inkijk in het reilen en zeilen van de ondergrondse CPN vanuit het perspectief van ooggetuigen en direct betrokkenen. Het bevat ook vele egodocumenten die een gevarieerd beeld geven van de alledaagse praktijk van het verzet (onderduik, overvallen, illegale pers) in Amsterdam en daarbuiten.

Ook bevat het archief bijzondere stukken over de Februaristaking, gevangenschap in Schoorl, Amersfoort en St. Michielsgestel, de spoorwegstaking van 1944 en een groot aantal particuliere dossiers van CPN-verzetsstrijders zowel in als buiten Amsterdam. Een bijzondere waarde hebben de afscheidsbrieven van geëxecuteerde communisten.

De CPN

De Communistische Partij van Nederland behoorde in de oorlog tot een van de belangrijkste ondergrondse organisaties in Nederland. Als Nederlandse bondgenoot van de Sovjet-Unie werd de internationaal georiënteerde CPN deel van de ideologische strijd tussen het fascisme en communisme en - aan het einde van de oorlog - ook de tweespalt tussen het communisme en het democratisch-liberalisme.

Aanvankelijk verkeerden de Nederlandse communisten na het monsterverbond van de Sovjet-Unie met de nazi’s, bestendigd in het Molotov-Ribbentrop-pact, nog in flinke verwarring. Toen Nederland bezet werd ging de CPN wel ondergronds en zette een illegale organisatie op, in 1941 gaf ze de aanzet tot de Februaristaking. Na de Duitse aanval op de Sovjet-Unie werd de strijd weer duidelijk. De CPN ontwikkelde zich tot de politieke organisatie in Nederland die ‘de grootste illegale activiteit heeft ontplooid en dan ook de zwaarste offers heeft gebracht’ (A.A. de Jonge, Het Communisme in Nederland, 1972).

Metamorfoze-feiten

• Het IISG digitaliseert en conserveert bijna 10.000 pagina's; zo'n 1,24 meter archiefmateriaal. 
• 5% hiervan betreft gebonden materiaal.
• circa 10% betreft gedrukt materiaal.
• Deze CPN-collectie bestaat voor 100% uit houthoudend papier.