Noordelijke Netwerkdag 2017: Zoeken naar personen in WO2

Aan de hand van de familiegeschiedenis van de familie Weiss en de overgeleverde bronnen laat Edwin Klijn zien dat verhalen over personen in de Tweede Wereldoorlog niet kunnen worden verteld zonder verschillende collecties – binnen en buitenland, documenten, foto’s, krantenartikelen, literatuur – aan elkaar te verbinden. Het open delen van collectiedata en standaardiseren op de ingangen ‘wie, wat, waar en wanneer’ vormen de randvoorwaarden voor het koppelen van collecties en het beter toegankelijk maken voor een ieder die op zoek is naar eigen persoonlijke verhalen.

Bekijk de presentatie van Edwin Klijn

Zoektocht naar namen van Engelse piloten

Het verhaal van de Stichting Missing Airmen Memorial Foundation begint bij een grafsteen op de Noorderbegraafplaats te Leeuwarden: ‘Four airmen of the 1939-1945 war Royal Air Force 31st July 1941 Known onto God’. Alexander Tuinhout vertelt over een lange zoektocht door talloze archieven - van het Historisch Centrum Leeuwarden tot de National Archives (UK) en het Duitse Bundesarchiv - naar de namen van deze gesneuvelde piloten. Het brengt de onderzoekers zelfs tot aan de voordeur van Downing Street 10. Het onderzoeksteam slaagt er uiteindelijk in de namen van de slachtoffers te achterhalen. Op 25 juli 2011 wordt een informatiepaneel onthuld bij Klaeiterp, op de plek waar zeventig jaar eerder de Wellington R1397 neerstortte.

Workshop A 'Reconstructie en verrijking van films uit WO2'

Gerard Nijssen (beeldresearcher) en Hans van der Windt (Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid) geven een kijkje achter de schermen bij het project van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, het HC Kamp Westerbork en het NIOD rondom de reconstructie van de originele Westerborkfilm(s). In opdracht van kampcommandant Gemmeker maakte gevangene Rudolf Breslauer filmopnames van het dagelijks leven in Kamp Westerbork in maart, april en mei 1944. Hij nam alles op met verschillende camera’s. Ongeveer 95 minuten film is bewaard gebleven, mogelijk nog meer. Het unieke filmmateriaal is genomineerd voor het Memory of the World-register.

Syds Wiersma van het Fries Filmarchief en Auke Zeldenrust (journalist omroep Fryslân) laten de huwelijksfilm van het Joodse echtpaar Barend Boers en Mimi Dwinger op 18 april 1939 zien. De film omvat bijzondere beelden van de synagoge in de Sacramentsstraat en de Joodse huwelijksliturgie met opperrabbijn A.S. Levisson en de Joodse gemeenschap kort voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. De unieke film is het enig bewaard gebleven bewegend beeld van de vooroorlogse Joodse gemeenschap in Leeuwarden. Het echtpaar overleefde de oorlog. Na het overlijden van Mimi in 2007 werd een koffer gevonden waarin de film werd aangetroffen.

Workshop B 'Onderduikarchieven, crowdsourcing en namenbestanden'

Gerard van der Veer (tv-producent Wij van PS, Tresoar) vertelt over het project 'Underdûk yn Fryslân' van Tresoar, in samenwerking met het Fries Verzetsmuseum en Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Doel van dit project is om in beeld te krijgen wie er in Friesland ondergedoken hebben gezeten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Naar schatting zijn dat tussen de 23.000 en 30.000 mensen. Een themawebsite, lezingenreeks, documentaire en tentoonstelling in het Fries Verzetsmuseum voorziet in verdere uitdieping van het thema. Aanwinst voor het project was de spectaculaire vondst van ongeveer 15.000 onderduikkaarten begin dit jaar bij de Stichting Sneek 1940 - 1945. De onderduikkaarten zijn gescand en middels een crowdsourcing-project via de website Fryskehannen ontsloten. 

'Iedereen kan archieven toegankelijk maken', staat te lezen op Velehanden.nl. Steeds vaker worden vrijwilligers ingeschakeld om historische persoonsgegevens op scans over te tikken via websites die speciaal hiervoor zijn ingericht. Het digitaliseringsbedrijf Picturae stond aan de wieg van het eerste crowdsourcingplatform in Nederland: Vele Handen. Thomas van Maaren  en Sám Meijers delen hun ervaringen.

Edwin Klijn (NOB) vertelt over het crowdsourcing-project dat het NM Kamp Vught en het NIOD in samenwerking met het Netwerk Oorlogsbronnen zijn begonnen. In het project 'De gevangenen van Kamp Vught' worden ruim 26.000 kaartjes uit de kampadministratie van voormalig Kamp Vught overgetikt via het platform Hetvolk.org. De informatie over gevangenen wordt onder meer gebruikt om vragen van bezoekers beter te kunnen beantwoorden. Ook wordt de data opgenomen in de Personenportal WO2, die in ontwikkeling is bij NOB. Edwin: "Er komt veel organisatie bij kijken, maar je krijgt er ontzettend veel voor terug. Maar liefst 170 vrijwilligers hebben zich aangemeld". 

Bekijk hier de presentatie 'Underdukt yn Fryslan'

Bekijk hier de presentatie over Velehanden.nl

Bekijk hier de presentatie over HetVolk.org

Het koppelen van namenbestanden

HC Kamp Westerbork en het Joods Monument (JCK) hebben hun namenbestanden gekoppeld. Hoe doe je dit en wat levert het op? José Martin (HC Kamp Westerbork), Lonnie Stegink (Joods Historisch Museum) en Anat Harel (Joods Cultureel Kwartier) vertellen over hun ervaringen. De Nationale Database Vervolgings Slachtoffers (NDVS) is het resultaat van een samenwerking. De database omvat de basale persoonsgegevens van personen die voorkomen in de al bestaande databestanden Joods Monument en Een Naam en een Gezicht.

Tijdens het matching-proces (het vergelijken van de namen en gegevens in de twee afzonderlijke databestanden) is nader onderzoek verricht bij twijfelgevallen. Gezamenlijk zijn er keuzes gemaakt over schrijfwijzen, eenheid in overlijdensplaatsen – en data en andere kwesties rondom interpretatie van de data. In een eerste matching van de 84.499 namen konden 22.964 namen van het JHM niet gematcht worden met de namen van HC Kamp Westerbork en 17.938 vice versa. Het verschil bedroeg uiteindelijk 15.563 namen, die vervolgens zijn uitgezocht. De NDVS vormt vanaf nu een gezamenlijk beheerde database en zal als uitgangspunt gelden voor de aansluiting op de Personenportal WO2 van Netwerk Oorlogsbronnen.

Bekijk hier de presentatie over de NDVS

Gebruik en omgang met historisch erfgoed

Overgebleven op het terrein van het voormalig Kamp Westerbork, is de woning van commandant Albert Gemmeker. Guido Abuys (conservator HC Kamp Westerbork) en Gerwin Schoonewille (restaurateur HC Kamp Westerbork) geven een presentatie bij het huis, dat in 2015 is overkoepeld met een glazen overkapping. De koepel beschermt de woning tegen weersinvloeden. De meest noodzakelijke conserveringsmaatregelen zijn nu genomen, maar moet nog veel werk worden verricht om het huis, dat in slechte conditie verkeerd, voor de toekomst te behouden.

Het Landelijk Steunpunt Gastsprekers

Bij het Steunpunt Gastsprekers WO2-Heden zijn gastsprekers aangesloten die uit eigen ervaring kunnen vertellen over de Tweede Wereldoorlog of over recente conflicten en vredesmissies. Coördinator Daphne Peek vertelt over de ooggetuigen, die hun persoonlijke verhaal vertellen voor de hoogste groepen van het basisonderwijs, en alle klassen van het voortgezet en hoger onderwijs. Eva Ritz-Weyl is een overlevende van Kamp Westerbork en gastspreker. Ze sluit de Noordelijke Netwerkdag Oorlogsbronnen op gepaste wijze af. Zij was zeven jaar toen zij in Kamp Westerbork aankwam. Ritz-Weyl hoopt met haar verhaal schoolkinderen ervan te doordringen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. En dat ze zich realiseren dat discriminatie op grond van ras, geloof of anderszins desastreuze gevolgen kan hebben.