Razzia in Sommelsdijk: Duitsers dulden geen tegenspraak
“Kleed je maar aan en neem hoogstens 50 gulden, voor twee dagen brood, verschoning en scheergereedschap mee.” De Ordnungspolizei spreekt duidelijke taal op zondagochtend 9 maart 1941 in Sommelsdijk. Zonder verdere uitleg krijgen alle mannen tussen de achttien en veertig jaar het bevel om hun spullen te pakken.
Fifian Kroes
Gijzelaars uit Sommelsdijk doen gymnastiekoefeningen in Kamp Schoorl. 1941.
Oorlogsbronnen.nl | Beeldbank WO2 | NIOD
Van Zuid naar Noord-Holland
De trein staat klaar voor vertrek op het Zuid-Hollandse Goeree-Overflakkee voor de bijna tweehonderd mannen, maar de Ordnungspolizei houdt de gijzelaars in onzekerheid over de bestemming. Een paar uur later arriveren ze in een Duits Durchgangslager vlakbij de Noord-Hollandse kust, beter bekend als Kamp Schoorl.
Organisatie
Ordnungspolizei
De Ordnungspolizei (Orpo) en de Sicherheitspolizei (Sipo) waren de twee afdelingen waarin Himmler de Duitse politie op 26 juni 1936 opdeelde. De Orpo was de reguliere politie die vanwege de groene uniformen ook bekend stond als Grüne Polize. De Sipo bestond uit de Geheime Staatspolizei (Gestapo), de Kriminalpolizei (Kripo) en de grenspolitie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren eenheden van de Orpo betrokken bij de oorlogsvoering en ook oorlogsmisdaden. In Nederland waren circa drieduizend manschappen van de Orpo gelegerd die onder bevel van Rauter als Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West stonden.
Meer over Ordnungspolizei
Verslag over op 9 maart 1941 binnengebrachte gijzelaars uit Sommelsdijk (mei 1947).Oorlogsbronnen.nl | NIOD
Artikel over de razzia in Sommelsdijk in 1941. Krantenbank Zeeland | Eilanden Nieuws | 6 maart 1981
Opstandig gedrag
De avond voor de razzia negeerde Sommeldijker Lambrecht Roodzant een politiebevel. “Laat ze maar stikken”, had hij gezegd en spuugde op de grond. De politiemannen waren woest en arresteerde hem direct. Het incident lijkt een aanleiding te zijn voor de razzia. Net als ander opstandig gedrag, zoals het doorknippen van telefoondraden, afscheuren van plakkaten en luisteren naar illegale zenders. Het geheime wekelijkse rapport van de Sicherheitsdienst vermeldt dat de arrestaties een strafmaatregel is voor het beledigen en belasten van de bezetter.
Kamp
Duits Durchgangslager Schoorl
Het Duits Durchgangslager Schoorl werd gebruikt vanaf 23 februari 1941 tot 26 oktober 1941. In deze periode werden hier Joden, gijzelaars, politieke tegenstanders en verzetsmensen vastgehouden. Sommigen werden op transport gesteld naar andere concentratiekampen, anderen kwamen weer op vrije voeten. De functie van Durchgangslager werd opgeheven toen Kamp Amersfoort werd geopend.
Meer over Duits Durchgangslager Schoorl"Toen de auto vol was, werden we naar Middelharnis gereden en ondergebracht in een school. Daar zag ik een kameraad van mij op de vloer zijn boterhammen eten. Ik stevende direct op hem af. Niemand wist de oorzaak van deze jacht en ik hoopte van hem meer te horen."
A. J. Kruider (21 jaar)
Kampleven
Na aankomst in Schoorl lijkt – naast de onzekerheid en angst voor deportatie- het kampleven mee te vallen. De gijzelaars krijgen genoeg te eten, mogen post ontvangen en verdrijven hun dagelijkse verveling met gymnastiekoefeningen.
Thema
Gijzelaars
Gijzelaars zijn (vooraanstaande) personen, die als onderpand worden gesteld voor de nakoming van gestelde krijgsvoorwaarden, ook wel om te beletten dat de bevolking van bezet gebied vijandelijkheden tegen de bezettingstroepen zou plegen.
Meer over GijzelaarsJoodse gevangenen in Kamp Schoorl
De gijzelaars zijn niet de enige gevangenen in Kamp Schoorl. Een maand eerder arriveerden al 427 Joodse mannen die zijn opgepakt bij een razzia. Zij krijgen het zwaarder te verduren: verhoren, mishandelingen, pesterijen en medische keuringen behoren tot hun dagelijkse realiteit.
De gezondheidstesten gebeuren met een reden: gezonde Joden moeten naar concentratiekampen in Duitsland en Oostenrijk. Daar ondergaan zij onderkoelingsexperimenten en testen de kampartsen de meest ‘effectieve’ moordmethoden op ze uit. Honderden gedeporteerde Joden keren nooit meer terug.
Gebeurtenis
Razzia van Amsterdam
De Razzia van Amsterdam vond plaats op 22 en 23 februari 1941. Het was de eerste grootschalige razzia in bezet Nederland. Meer dan 400 Joodse mannen werden opgepakt in de Jodenbuurt en op het Jonas Daniel Meijerplein en het Waterlooplein verzameld. Vanaf daar werden ze via Kamp Schoorl naar Buchenwald en Mauthausen gedeporteerd. Slechts twee mannen overleefden. De razzia vormde de aanleiding voor de Februaristaking.
Meer over Razzia van Amsterdam1939
1945
19391940194119421943194419451946
"Eventjes voel je je toch wel de verrader van deze gemeenschap die je zo aan z’n lot overlaat."
Jacques ReiselJoodse arts, overlevende van concentratiekampen en keert terug naar Amsterdam.
Een maand lang gegijzeld
Hoewel in Sommelsdijk de schrik er goed in zit, loopt het voor de gijzelaars met een sisser af. Na een maand detentie mogen ze naar huis.
Op 24 april verschijnt een bericht in de krant over Lambert Roodzant, de ‘spugende Sommeldijker’. Door het “smaden van de bezetter en het prikkelen van de bevolking om dezelfde houding aan te nemen” belandt hij voor 2,5 jaar achter de tralies. Het is duidelijk dat de Duitsers niet met zich laten sollen.Delpher | Algemeen Handelsblad | 24 april 1941
