P. Brouwer: Dagboekaantekeningen (losse vellen)

'Vrijdag 10 Nov. Straat verboden. 7.45 Bevel, ± 11. uit huis,' schrijft Rotterdammer P. Brouwer, over wie verder weinig bekend is, over de razzia van Rotterdam op 10 en 11 november 1944, waarbij ongeveer 52000 mannen tussen de 17 en 40 jaar uit Rotterdam en Schiedam worden weggevoerd. Zo ook Brouwer: 'Oude Fo-voetbalveld. Geen vrijstelling. ± 15. naar Stieltjeshaven. Regen. Aan boord schepen (kolenlichters). ± 20. Vertrek.' Die zondag noteert hij, als altijd met potlood: 'Angstige nacht. Regen. Grote boodschap over boord. Verkouden. Door naar A'dam. Minder mensen? ± 12u. ontscheept Sumatrakade.' De officiële reden van het afvoeren is arbeidsinzet, maar het kost de Duitsers moeite om werk te vinden voor deze mannen. In de tegenwoordige Duitse deelstaat Nedersaksen verricht Brouwer echter steevast zware dwangarbeid: 'Om 6u. op. Naar zelfde werk van vorige week: plaggen steken achter tankgracht nabij kruispunt, wegens vorst niet te verrichten. Daarna met schop naar de molen.' Hij werkt achter de draaibank, moet polijsten en afbramen (splinters verwijderen), 'roest krabben' en 'sauber machen'. In de overbevolkte Arbeitslagers waar Brouwers verblijft zijn de leefomstandigheden vreselijk: 'Eten: roggepap, 4 boterhammen erdoor. Wel dikker, niet smakelijker. 's Nachts enige malen eruit voor grote boodschap: veel buikkramp, bovendien bevuild. Ziek gemeld. In orde. Geslapen. Onderbroek gewassen.’ Als hij met wonden en hartkloppingen het Krankenrevier bezoekt wordt hij 'arbeitsfähig' verklaard en moet hij ‘sofort zur Arbeit': 'Met briefje "licht werk" naar kantoor. Ontbijt met koffie. Aangetreden 7¼. Nachtvorst geweest. Deels per auto naar weiland in de buurt van bekende tankgracht. Plaggen dragen. Geen licht werk.' Toch schrijft Brouwer te berusten in zijn lot: 'Schiedammers kankeren veel. Zelf zeer rustig. Volkomen verzoend met gedachte tot einde oorlog te moeten blijven. Lichtpunten: in vak werkzaam (?), bewegingsvrijheid, buitenl. ervaring (soc. verhoudingen).' 'Vrijdag 10 Nov. Straat verboden. 7.45 Bevel, ± 11. uit huis,' schrijft Rotterdammer P. Brouwer, over wie verder weinig bekend is, over de razzia van Rotterdam op 10 en 11 november 1944, waarbij ongeveer 52000 mannen tussen de 17 en 40 jaar uit Rotterdam en Schiedam worden weggevoerd. Zo ook Brouwer: 'Oude Fo-voetbalveld. Geen vrijstelling. ± 15. naar Stieltjeshaven. Regen. Aan boord schepen (kolenlichters). ± 20. Vertrek.' Die zondag noteert hij, als altijd met potlood: 'Angstige nacht. Regen. Grote boodschap over boord. Verkouden. Door naar A'dam. Minder mensen? ± 12u. ontscheept Sumatrakade.' De officiële reden van het afvoeren is arbeidsinzet, maar het kost de Duitsers moeite om werk te vinden voor deze mannen. In de tegenwoordige Duitse deelstaat Nedersaksen verricht Brouwer echter steevast zware dwangarbeid: 'Om 6u. op. Naar zelfde werk van vorige week: plaggen steken achter tankgracht nabij kruispunt, wegens vorst niet te verrichten. Daarna met schop naar de molen.' Hij werkt achter de draaibank, moet polijsten en afbramen (splinters verwijderen), 'roest krabben' en 'sauber machen'. In de overbevolkte Arbeitslagers waar Brouwers verblijft zijn de leefomstandigheden vreselijk: 'Eten: roggepap, 4 boterhammen erdoor. Wel dikker, niet smakelijker. 's Nachts enige malen eruit voor grote boodschap: veel buikkramp, bovendien bevuild. Ziek gemeld. In orde. Geslapen. Onderbroek gewassen.’ Als hij met wonden en hartkloppingen het Krankenrevier bezoekt wordt hij 'arbeitsfähig' verklaard en moet hij ‘sofort zur Arbeit': 'Met briefje "licht werk" naar kantoor. Ontbijt met koffie. Aangetreden 7¼. Nachtvorst geweest. Deels per auto naar weiland in de buurt van bekende tankgracht. Plaggen dragen. Geen licht werk.' Toch schrijft Brouwer te berusten in zijn lot: 'Schiedammers kankeren veel. Zelf zeer rustig. Volkomen verzoend met gedachte tot einde oorlog te moeten blijven. Lichtpunten: in vak werkzaam (?), bewegingsvrijheid, buitenl. ervaring (soc. verhoudingen).'