Wassenaar, monument voor de zusters Willibalda en Lioba

Het monument voor de zusters Willibalda en Lioba in Wassenaar is opgericht ter nagedachtenis aan de twee slachtoffers van een geallieerd bombardement op 28 december 1944. Met de komst van de V2 in Wassenaar in september 1944 behoorden luchtaanvallen tot enkele weken voor de bevrijding tot de orde van de dag. De V2 was een nieuw wapen waarmee de bezetter tussen 8 september 1944 en 27 maart 1945 Engeland vanuit Nederland bestookte. Zo'n 300 raketten werden vanuit Hoek van Holland gelanceerd en ruim duizend vanuit de omgeving van Den Haag. Doordat de V2's op mobiele lanceerinstallaties waren geplaatst, waren ze moeilijk te traceren voor de Britse luchtmacht. In Londen veroorzaakten de raketten aanzienlijke schade. Ruim 2.500 Britten kwamen om het leven. Ook Antwerpen kwam onder vuur te liggen. Op de stad werden meer dan 1.600 V2's afgeschoten. Door dit nieuwe raketwapen kwamen Den Haag en omgeving in de eindfase van de oorlog in de frontlinie te liggen. Al in de zomer van 1943 werden in Wassenaar op verschillende plaatsen door landmeters van de Duitse 'Vermessungsbatterie' nauwkeurige driehoeksmetingen uitgevoerd. Met behulp van het door hen uitgezette driehoeksnet konden de exacte coördinaten van de startplaatsen worden berekend. De 'Vermessungsbatterie' werd gevolgd door technici van de 'Erkundungsstab', die door gronddrukproeven, onder andere in het landgoed 'Duindigt', moesten vaststellen waar de bodem voor het afvuren van de zware raketten sterk genoeg was. Om deze locaties later weer makkelijk terug te kunnen vinden, plaatste men daar op paddestoelen lijkende voorwerpen in de grond. Wassenaar was als basis voor de V2 gekozen om zijn gunstige ligging vlak bij de treinverbinding met Duitsland en de goed te camoufleren start- en montageplaatsen in deze bosrijke omgeving. Nadat de landmeters en technici Wassenaar weer hadden verlaten, bleef het nog ruim een jaar rustig. Door de plotselinge opmars van de geallieerden door Frankrijk en België konden vanuit deze landen geen V1's meer op Londen worden afgevuurd. Daarom gaf Hitler begin september 1944 het bevel een 'Sonderkommando' naar de Nederlandse kust te zenden om nu met V2's het vuur op Londen te openen. Dit detachement, de 2e Batterie van Artillerie Abteilung (Motorisiert) 485 (oftwel 2/485), streek neer in Wassenaar. Als hoofdkwartier werd kasteel 'Duivenvoorde' te Voorschoten in gebruik genomen. Op vrijdag 8 september 1944 om 18.38 uur werden de eerste V2-raketten vanaf Wassenaarse bodem afgevuurd. Vijf minuten na de lancering kwam een van de V2's neer in de Stavely Road te Chiswick, een buitenwijk van Londen. Door de explosie ontstond een krater met een doorsnede van dertien meter en een diepte van vijf meter. Elf huizen werden verwoest, vijftig andere woningen beschadigd. Er waren twee doden en twintig gewonden te betreuren. Het andere projectiel kwam zestien seconden later neer in het bos van het stadje Epping, 27 kilometer ten noordoosten van Londen. Twee houten huisjes werden vernield, maar hier vielen geen slachtoffers. Direct na de lanceringen werden door de bezetter de vierkante ijzeren richttafels waarop de raketten hadden gestaan verwijderd en de kabels weer opgerold. Binnen een uur waren de bedieningsmanschappen weer terug onder het camouflerende bladerdak van de landgoederen 'Raaphorst' en 'Ter Horst'. De stafleden van het 'Sonderkommando' trokken zich terug op hun hoofdkwartier in kasteel 'Duivenvoorde'. De Britse luchtmacht zag al spoedig in dat het onmogelijk was deze nieuwe supersnelle raketten te onderscheppen. De enige mogelijkheid die overbleef om de lanceringen tegen te gaan, was het vernietigen van de start- en montageplaatsen, de aanvoerlijnen en de door de 'Sonderkommando's' bezette gebouwen. Om deze te lokaliseren, werden door verkenningsvliegtuigen van de 34e en 35e Wing luchtfoto's gemaakt. Maar vooral in Wassenaar waren de verschillende V- locaties vanwege het dichte bladerdek moeilijk te vinden. De bombardementen op de V2-doelen, uitgevoerd onder de codenaam 'Big Ben', stonden onder leiding van luchtmaarschalk sir Roderic M. Hill, commandant van het Britse 'Fighter Command'. Voor deze aanvallen werd in hoofdzaak gebruik gemaakt van Spitfire jachtbommenwerpers van het 303, 453, 504, 602 en 603 Squadron. Commandant Baxter van het 602 Spitfire Squadron: 'Onze opdracht was om het de V2-mensen in Nederland zo moeilijk mogelijk te maken. We vielen doelen aan die ons opgegeven werden door de inlichtingendienst in Nederland kort voordat we de lucht in gingen. We schoten ook op alles wat reed, omdat we zeker wisten dat alleen collaborateurs en Duitsers benzine voor hun vervoer hadden. We voerden duikvluchten uit op bruggen, wegen en spoorwegknooppunten en bombardeerden de lanceerplaatsen.' Op 28 december 1944 vertrokken tussen 10.00 en 14.00 uur veertien Spitfires van een Engelse basis voor aanvallen op V2-doelen. Om 11.00 uur werd door de bommenwerpers een eerste aanval uitgevoerd op het landgoed 'Beukenhorst'. Een ambtenaar van de zuivelcentrale raakte hierbij dodelijk gewond. Twee uur later was 'Rust en Vreugd' het doelwit van de RAF-toestellen. Acht Spitfires voerden van een hoogte van 4 à 5.000 voet een aanval uit, waarbij zestien 250-ponders werden afgeworpen. Acht bommen vielen in het doelgebied en vier voltreffers op de Sint-Ursulakliniek. Op het moment van de aanval werden er juist vespers gezongen in de kapel. De zusters Willibalda en Lioba verloren hierbij uiteindelijk het leven en vier anderen raakten gewond. Zuster Lioba werd door een granaatscherf in haar hoofd getroffen en overleed dezelfde avond aan haar verwondingen. Door het oorlogsgeweld werden ook bijna alle door Joep Nicolas gebrandschilderde ramen van de kapel vernield. Na dit drama besloot men de patiënten uit de kliniek te evacueren. Met handkarren werden zij overgebracht naar het instituut Wullings in Voorschoten. De twee zusters liggen begraven op de begraafplaats van de zusters Franciscanessen in Aerdenhout.