Gemeentelijke H.B.S. voor meisjes te Utrecht

Addendum In de inventaris uit 1985 van het archief van de gemeentelijke H.B.S. voor Meisjes (1875-1966) door A.B.R. du Croo de Vries zijn in bijlage III (Lijst van aan de Atlassen overgedragen foto's) ca. 750 foto's beschreven die indertijd overgedragen zijn aan de Topografisch-Historische Atlas van het voormalig Gemeentearchief in Utrecht. In deze lijst was een groot deel van de foto's beschreven onder de nrs. 1 t/m 61. Daarnaast werd aangegeven dat er ook nog diverse foto's van groepen leerlingen (ca. 1900-ca. 1970) aanwezig waren. In 2002 is besloten voornoemde foto's te integreren in het archief en in de inventaris te beschrijven. Als gevolg daarvan werden de nummers uit de oorspronkelijke bijlage III in de navolgende inv.nrs. opgenomen: 1-4 in nr. 192-a, 5 in nr. 185-a, 6-15 in nr. 401-a, 16 in nr. 185-a, 17-18 in nr. 401-a, 19 in nr. 185-a, 20 in nr. 401-b, 21-22 in nr. 418-a, 23-38 in nr. 425-a, 39-56 in nr. 432-a en 57-61 in nr. 417. De bijlage III is daarmee komen te vervallen. In de inventaris door Du Croo is na het laatste inventarisnummer een aanvulling op het archief toegevoegd, beschreven als inv.nrs. 434-446. Voornoemde nummers zijn als volgt geïntegreerd in de inventaris: 434 in nr. 136-a, 435 in nr. 159-a, 436 in nr. 157-a, 437 in nr. 158-a, 438 in nr. 158-b, 439 t/m 444 in nrs. 318-a t/m 318-f, 445 in nr. 400-a en 446 in nr. 400-b. Naar aanleiding van voornoemde aanvulling werden bovendien de nrs. 186-a, 198-a-198-c en 331-a toegevoegd en de nrs. 143, 198 en 425 gewijzigd. In 1998 is door mevrouw S.C. Rombach te Zutphen een aanvulling op het archief geschonken (omvang 0,03 m). Deze aanvulling bestond voornamelijk uit stukken met betrekking tot de uitgave van het leerlingenblad Ons Weekblad en zijn afkomstig van haar tante Deliana Lucretia van der Leeuw-Rombach als mede-redactrice van voornoemd blad. De stukken zijn in de inventaris beschreven als nrs. 418-b t/m 418-d. T.L.H. van de Sande, 2002 Gemeentelijke H.B.S. voor meisjes te Utrecht Gemeentelijke H.B.S. voor Meisjes aan de Wittevrouwenkade te Utrecht Sinds 1866 bestond er al een Rijks H.B.S. voor jongens aan de Kruisstraat. Pas op 28 mei 1874 nam het gemeentebestuur het besluit om ook voor meisjes een 3-jarige H.B.S.-opleiding in het leven te roepen. Er waren 13 stemmen voor en 9 stemmen tegen. Door velen werd het nog beschouwd als "eene zoogenaamde school de luxe, waar aan eene reeds meer gefavoriseerde klasse der maatschappij de gelegenheid zal worden geboden, om voor weinig geld goed middelbaar onderwijs te kunnen verkrijgen." Gemeenteraadsverslag d.d. 28 mei 1874 (bibl.nr. 3400). Zie ook: "De gemeentelijke H.B.S. voor meisjes te Utrecht" door A.B.R. du Croo de Vries, in het Maandblad Oud-Utrecht, jrg. 58, nr. 10 (oktober 1985) . Op 4 oktober 1875 werd de school geopend in een gehuurd pand op het adres Plompetorengracht H 657 (tegenwoordig: nr. 8). 26 Meisjes kregen onderwijs van de directrice mej. S.J.C. Buddingh, drie leraressen en zes leraren. De heren waren tijdelijk voor één jaar benoemd. In 1880 nam de gemeenteraad twee voor de school belangrijke beslissingen. Gemeenteraadsverslag d.d. 23 april 1880 en d.d. 2 december 1880 (bibl.nr. 3400) . De eerste betrof dat de 3-jarige cursus werd verlengd tot een 5-jarige. De tweede beslissing betrof de goedkeuring om op het terrein van de voormalige Willemskazerne aan de Wittevrouwenkade een nieuw schoolgebouw neer te zetten. De kazerne werd met de grond gelijk gemaakt en in de loop van 1881 werd met de bouw van de school, naar een ontwerp van de architect C. Vermeys Bestekken 1881 (bibl.nr. 4333). Notulen betreffende Fabricage, d.d. 6 april, 19 april, 9 mei en 10 mei 1881 (Arch. V, inv.nr. 389x) , begonnen. Het bestond uit een hoofdgebouw met één verdieping en twee zijvleugels. Eén van de zijvleugels was bestemd als woning voor de directrice. Het nieuwe schoolgebouw werd op maandag 4 september 1882 in gebruik genomen Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad, d.d. 1 september 1882 (bibl. nr. 7007) . Intussen nam het aantal leerlingen toe. Telde de school in 1880 81 leerlingen, in 1917 waren het er 144, in 1926 220, in 1935 285 en in het laatste jaar van haar bestaan als H.B.S. voor uitsluitend meisjes in 1965: 296. Vanaf 1 september 1917 was het mogelijk voor de meisjes om naast een 5-jarige M.M.S.-opleiding een 6-jarige H.B.S.-opleiding - gelijkwaardig aan de 5-jarige H.B.S. voor jongens - te volgen Gedrukte Verzameling 1917, d.d. 27 februari 1917 (nr. 18) (bibl. nr. 3409). Gemeenteraadsverslag d.d. 12 april 1917 (bibl. nr. 3400) . De gemeenteraad had dit besluit genomen op instigatie van de toenmalige directrice, mej. C.J. van de Ven Sauveur. Graag had zij ook een gymnasiale opleiding voor uitsluitend meisjes gezien. Maar dat ging de gemeenteraad toen nog te ver. Dankzij het doorzettingsvermogen van de directrice mej. dr. J.J. van Dullemen werd het uiteindelijk sinds 1 september 1926 toch mogelijk om ook een gymnasiale opleiding te volgen. Op die datum werd de naam van de school gewijzigd in: Gemeentelijk Lyceum voor meisjes Gedrukte Verzameling 1926, d.d. 29 juni 1926 (nr. 95) (bibl.nr. 3409). Gemeenteraadsverslag d.d. 9 juli 1926 (bibl.nr. 3400) . Door de economische crisis in de jaren dertig werd dit weer ongedaan gemaakt. De opleidingskosten aan het Stedelijk Gymnasium waren beduidend lager concludeerde het gemeentebestuur. Dus de gymnasiale opleiding aan de meisjesschool werd afgeschaft Gedrukte Verzameling 1935, d.d. 6 december 1935 (nr. 228) en d.d. 13 december 1935 (nr. 244) (bibl.nr. 3409). Gemeenteraadsverslag d.d. 20 december 1935 (bibl.nr. 3400) . Vanaf 1 september 1941 heette de school weer de gemeentelijke H.B.S. voor meisjes. Het M.M.S.-diploma was intussen door een K.B. van 10 mei 1935 een diploma met "rechten" geworden, d.w.z. het opende de weg naar een Universitaire opleiding in de taalwetenschappen. Van de tien schoolgebouwen voor middelbaar en hoger onderwijs, die Utrecht in 1940 rijk was, werden er gedurende de oorlogsjaren 1940-1945 zes door de Duitse bezetter gevorderd. Het schoolgebouw aan de Wittevrouwenkade bleef dit lot bespaard Jaarverslag gemeente Utrecht 1941-1945, blz. 189 (bibl.nr. 3404). 9. De bronnen voor de mededelingen na 1966 zijn: Gedrukte Verzameling 1966, d.d. 15 april 1966 (nr. 106) (bibl.nr. 340 . Het onderwijs vond normaal doorgang, uitgezonderd dan voor Joodse medeburgers. Wel zag het gebouw er enigszins verveloos uit toen de oorlog in 1945 tot het verleden behoorde. Maar daar was ook in 10 jaar niets aan gedaan. Evenals het 50-jarig jubileum in 1925, werd het 75-jarig jubileum van de school in 1950 uitbundig gevierd. Het zou het laatste jubileumfeest zijn. Hoogtepunten waren o.a. een plechtige bijeenkomst in de Pieterskerk met toespraken van de toenmalige directrice mej. J.L. Maathuis en burgemeester De Ranitz en een grote revue in Tivoli met o.a. een toekomstscène, waarin leerlingen plannen maakten voor de viering van het 150-jarig bestaan van de school in 2025! Het heeft niet zo mogen zijn. Zelfs het 100-jarig bestaan van de school werd onmogelijk gemaakt door de zgn. "Mammoetwet" van de jaren zestig. De Meisjesschool was gedoemd te verdwijnen na eerst een onderdeel van een scholengemeenschap te zijn geweest. ln verband met het toelaten van jongens als leerlingen werd per 15 augustus 1966 de naam van de school aan de Wittevrouwenkade gewijzigd in: Gemeentelijke H.B.S. met 6-jarige cursus en M.M.S. De Rijks H.B.S. aan de Kruisstraat werd door de gemeente overgenomen en samengevoegd met de Gemeentelijke H.B.S. en M.M.S. aan de Wittevrouwenkade m.i.v. 16 augustus 1968. Hierop vooruitlopend was de naam van de scholengemeenschap per 1 augustus 1967 gewijzigd in: Gemeentelijk Atheneum met afdelingen H.A.V.O., H.B.S. en M.M.S. Per 1 september 1970 werd de M.M.S.-opleiding opgeheven. In 1973 vond nogmaals een naamsverandering plaats; de school werd toen Traiectum College genoemd. Per 1 augustus 1981 hield de scholengemeenschap, waarvan sinds 1976 ook de Wïllem de Zwijger M.A.V.O. een onderdeel vormde, op te bestaan. Voor zover zij zelf al geen maatregelen genomen hadden, werden de leraren en leraressen overgeplaatst naar de scholengemeenschap De Randdijk in Nieuwegein. In het schoolgebouw aan de Wittevrouwenkade is de Stichting voor opleiding tot sociale arbeid gehuisvest Jaarverslag gemeente Utrecht 1966, bijlage 14, blz. 2 (bibl.nr. 3404). Mededelingen van het archief van de afdeling Onderwijs, Stadhuis . Archief en inventarisatie De archieven van het Traiectum College werden op 16 december 1980, 29 januari en 17 juni 1981 door de laatste rector drs. R. Schoufour aan de gemeentelijke archiefdienst van Utrecht overgedragen. Het archief van de voormalige H.B.S. voor meisjes aan de Wittevrouwenkade werd op 29 januari 1981 overgebracht. Ruwweg bestrijkt het de periode 1875-1950. Het archiefgedeelte van na die datum was vermengd met wat er van de Rijks H.B.S. aan de Kruisstraat op 17 juni 1981 kwam. Omdat de gemeentelijke H.B.S. voor uitsluitend meisjes per 15 augustus 1966 ophield te bestaan, zijn alle stukken van na die datum uit het archief gelicht om t.z.t. te worden opgenomen in het archief van de scholengemeenschap, die uiteindelijk Traiectum College heette. Uitzonderingen vormen de kasboeken (inv.nrs. 186, 414 en 415), die tot 1968 doorlopen. Tot 1952 is het archief goed bijgehouden. Van de notulen van de vergaderingen van docenten is een complete serie van 1879-1955 bewaard gebleven. De notulen van 1875-1879 zijn helaas zoekgeraakt (zie: schutblad van inv.nr. 1). De correspondentie van de directrice is vrijwel volledig vanaf 1875 tot 1952. In 1952 ging men over tot een strikt zaaksgewijze ordening van de correspondentie. Alleen met toestemming van de gemeentearchivaris zijn de personeelskaarten (inv. nrs. 147-156) en de leerlingenkaarten (inv.nrs. 340-371) voor belangstellenden toegankelijk. Na inventarisatie en vernietiging van beslist onbelangrijke stukken bleef ongeveer 14 meter archief over. Dank ben ik verschuldigd aan mevrouw J.N. van der Meulen, die mij bij de inventarisatie nuttige adviezen heeft gegeven, en aan mevrouw A. van Bemmel-'t Hoen, die de uiteindelijke inventaris in een fraaie vorm heeft gegoten. A.B.R. du Croo de Vries, augustus 1985 Bijlage II: Globaal overzicht van het aantal leerlingen 1875 - 26 leerlingen 1879 - 53 leerlingen 1880 - 81 leerlingen 1917 - 144 leerlingen 1926 - 220 leerlingen 1935 - 285 leerlingen 1940 - 203 leerlingen 1950 - 327 leerlingen 1965 - 296 leerlïngen Bijlage I: Lijst van directrices en directeuren 1. mej. S.J.C. Buddingh (1875-1900) 2. mej. A. NicolaT (1900-1907) 3. mej. C.J. van de Ven Sauveur (1907-1922) 4. mej. Dr. M.J. Freie (1922-1925) 5. mej. Dr. J.J. van Dullemen (1926-1935) 6. de heer Dr. A.Vega (1935-1936) 7. mej. J.L. Maathuis (1936-1955) 8. mej. Dr. Ir. N.H.J.M. Voogd (1955-1965) 9. de heer T.P. Hut (1965-1972)