Zaamslag, 'Generaal-Maczek-monument'

Het 'Generaal-Maczek-monument' is opgericht ter nagedachtenis aan de Poolse generaal Stanisław Maczek. Maczek was tijdens de Tweede Wereldoorlog de bevelhebber van de 1e Poolse Pantserdivisie. Stanisław Maczek (geboren in 1892) diende vanaf 1918 tot en met 1945 in het Poolse leger. In september 1939 viel nazi-Duitsland Polen binnen en moest Maczek (destijds kolonel) de strijd aan gaan. Het Poolse leger moest uiteindelijk de overgave accepteren en Maczek trok met zijn manschappen via Hongarije naar Frankrijk. Daar werd hij tot generaal bevorderd. In juni 1940 vocht hij wederom tegen de Duitsers nadat zij ook de lage landen en Frankrijk waren binnengevallen. Opnieuw was het Duitse leger te sterk voor de geallieerden en na de nederlaag wist Maczek te vluchten naar Engeland. De 1e Poolse Pantserdivisie werd in 1942 als onderdeel van het Eerste Poolse Legerkorps in Schotland opgericht. Generaal Stanisław Maczek werd de bevelhebber. De divisie werd met Brits materieel uitgerust. Op 1 augustus 1944 werd de divisie in Normandië, Frankrijk aan land gezet en maakte naam tijdens de omsingeling van Falaise waarbij het Duitse leger in Normandië definitief werd verslagen. De weg naar Parijs (en verder) lag open voor de geallieerden. Hierop volgend bevrijdde de 1e Poolse Pantserdivisie Abbeville en St. Omer in Frankrijk en Ieper, Roeselare, Tielt en Gent in België. Een volgend groot doel voor de geallieerden was het ontsluiten van de haven van Antwerpen. Naast het bevrijden van de stad en de haven zelf, moest ook de Schelde toegankelijk gemaakt worden. Alleen via deze waterweg was het voor schepen mogelijk om de haven te bereiken. De bezetter had echter de noord- en zuidoever van de rivier (Walcheren, Zuid-Beveland en Zeeuws-Vlaanderen) nog stevig in handen en kon daarom elk (geallieerd) schip dat op de Schelde voer tot zinken brengen. De 1e Poolse Pantserdivisie werd begin september 1944 ingezet om het oostelijk deel van Zeeuws-Vlaanderen, tussen Terneuzen en Hulst, te bevrijden. Bij deze gevechten kwamen 75 Poolse soldaten om het leven. Bij de Griete bereikten de Polen de Westerschelde. Zij zagen hoe Duitse transportschepen de overkant van de Schelde probeerden te bereiken en namen deze onder vuur. Na de Slag om de Schelde heeft de divisie nog maanden hard moeten vechten om onder meer delen van Nederland te bevrijden, waaronder Breda en Emmen. Zij eindigden de oorlog door de Duitse basis in Wilhelmshaven te veroveren. De Polen hebben de mogelijkheid gehad om hun vaderland te bevrijden en na de oorlog was het door het communistische bewind in Polen bijna onmogelijk om terug te keren naar hun land. Veel soldaten bleven daarom in het westen van Europa wonen. Maczek verhuisde naar Edinburgh, maar kon geen aanspraak maken op een militair pensioen. De nieuwe regering van Polen erkende de Poolse strijders niet. Hij moest daarom op een andere manier in zijn onderhoud voorzien en had verschillende banen. Pas in 1990 kreeg Maczek de waardering die hij verdiende. Na de val van het communisme in 1990 in Polen werd hij door de nieuwe Poolse regering benoemd tot luitenant-generaal. Op zijn honderdste verjaardag werd hij onderscheiden met de hoogste Poolse onderscheiding, de Orde van de Witte Adelaar. Stanisław Maczek overleed in 1994 op 102-jarige leeftijd. Na zijn overlijden is hij, op zijn verzoek, begraven op het Pools Militair Ereveld in Breda. Oprichting Het monument is in 2019, tijdens de viering van 75 jaar vrijheid in Terneuzen, door de Poolse ambassadeur Marcin Czepelak cadeau gedaan aan Jan Lonink, destijds burgemeester van Terneuzen. De oprichting en financiering is mogelijk gemaakt door de Poolse Senaat, het Kabinet van de Voorzitter van de Ministerraad, de gemeente Terneuzen, de Stichting Hulp aan Polen in het Oosten en de Poolse Ambassade in Den Haag. Het oorlogsmuseum Gdynia in Axel heeft meegewerkt om het standbeeld te realiseren. Historicus Piet de Blaeij uit Axel heeft geholpen bij de keuze voor de locatie van het monument. Onthulling De onthulling vond plaats op 16 september 2022 in aanwezigheid van Andrew Maczek en Karolina Skillen-Maczek (zoon en kleindochter van generaal Maczek), minister Jan Józef Kasprzyk (hoofd van het Poolse Bureau voor Oorlogsveteranen en Slachtoffers van Onderdrukking), Piotr Samerek (zaakgelastigde van de Poolse Ambassade), Han Polman (commissaris van de Koning) en Erik van Merrienboer (burgemeester van Terneuzen). Er waren toespraken van Erik van Merrienboer, Piotr Samerek en Karolina Skillen-Maczek.