Thorbecke Scholengemeenschap te Utrecht

Addendum Geschiedenis Eind 1988 verliet de Thorbecke Scholengemeenschap het oude vertrouwde gebouw aan de Van Asch van Wijckskade om te verhuizen naar de La Bohèmedreef in de wijk Overvecht. In december 1968 was al een noodgebouw aan de Vuurlanddreef geopend, omdat het oude gebouw te klein was geworden. Er waren in 1983 plannen om aan de Vuurlanddreef een nieuw schoolgebouw te bouwen, maar deze zijn niet gerealiseerd. Na de fusie met de Regentesse ULO/MAVO aan de La Bohèmedreef per 1 augustus 1985 werd besloten tot de bouw van een nieuw complex op het adres La Bohèmedreef 5-7. In 1992 volgde opnieuw een grote verandering: de school werd een onderdeel van het Spectrum College, een scholengemeenschap voor openbaar voortgezet onderwijs. De school aan de La Bohèmedreef werd ‘locatie Thorbecke’ genoemd en had een eigen locatiedirecteur. Na diverse fusies had het Spectrum College volgens de Stadsgids Utrecht van 1999 drie locaties: Maarssen, Thorbecke en Vader Rijn. Een jaar later zijn de ‘locaties’ veranderd in ‘colleges’: Economisch College Maarssen, Thorbecke College (voor gymnasium, atheneum, havo en mavo) en Vader Rijn College. Het Thorbecke College kreeg te maken met veranderingen in de samenstelling van de wijk en onderwijsorganisatorische veranderingen binnen de gemeente Utrecht. Eind jaren ’90 steeg het aantal allochtone leerlingen tot ruim 85 procent. Het Thorbecke College kreeg een minder goede naam, de prestaties daalden en relatief veel leerlingen stroomden af naar de vmbo-afdeling. Door de schoolbesturen BCVO (Bestuurscommissie Voortgezet Openbaar Onderwijs) en STIVKO (Stichting Voortgezet Katholiek Onderwijs) werd een fusie noodzakelijk geacht tussen het Thorbecke College en het Niels Stensen College. Deze fusie, die ook tot een nieuw onderwijsconcept zou leiden (Het Utrechts Lyceum) kwam echter te laat: er waren te weinig aanmeldingen. Op 1 augustus 2003 sloot het Thorbecke College zijn deuren. De laatste rector, Dave Drossaert, startte in 2005 op een andere locatie het Unic College, dat mede was gebaseerd op uitgangspunten van Het Utrechts Lyceum. Archief Na het gereedkomen van de inventaris in 1982 zijn verschillende aanvullingen op het archief binnengekomen bij de Gemeentelijke Archiefdienst of (na mei 1998) Het Utrechts Archief. Enkele kleine aanvullingen zijn vóór 2011 met a-nummers tussengevoegd. In 2011 bevonden zich in het depot een ongeïnventariseerde aanvulling met een totale omvang van 2,47 m over de periode 1898-1995 en een doos met ca. 40 onbeschreven foto's. Op 7 december 2011 is door de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling van de gemeente Utrecht een gedeelte van het schoolarchief overgebracht, dat daar na de opheffing van het Thorbecke College in 2003 beland was. Deze aanvulling over de periode 1940-2003 had een omvang van 0,48 m. In 2012 is besloten de aanvullingen samen te voegen en te inventariseren. De beschrijvingen zijn geïntegreerd in de inventaris uit 1982, maar er is voor gekozen om de oude inventaris (nog) niet geheel te vernummeren en te herzien. Het schoolarchief tot 2003 is namelijk niet volledig, zodat er mogelijk nog nieuwe aanvullingen volgen. De rubrieknamen zijn hier en daar aangepast, maar de indeling en de nummering van de oude inventaris zijn gehandhaafd. In 1982 zijn 319 inventarisnummers beschreven. De stukken van de aanvulling zijn genummerd 320-463; de nieuwe nummers staan - in numerieke volgorde - tussen de oude nummers in. De aanvulling bevat stukken die recenter zijn dan het archiefgedeelte dat in 1982 geïnventariseerd is, maar ook stukken vanaf 1898. Deze oudere stukken zijn blijkbaar bij de eerste overbrenging over het hoofd gezien of achtergehouden. Naast pakken met genummerde ingekomen en minuten van uitgaande stukken, die thuishoren in de serie die al beschreven was, zijn mapjes met brieven aangetroffen die vermoedelijk apart zijn gehouden omdat ze interessant werden gevonden voor de geschiedenis van de school. Deze losse ingekomen en minuten van uitgaande stukken zijn niet tussengevoegd in de serie, maar afzonderlijk beschreven (inv.nr. 355). Er waren ook veel mappen met ongeordende 'vergaderstukken' en andere archivalia, die vermoedelijk afkomstig waren uit de kamer van de rector of de lerarenkamer. Van sommige mappen is het duidelijk dat ze zijn bijgehouden door de rector. De aangetroffen foto's zijn voor een deel afgedrukt in het jubileumboek van H.W.J. Volmuller uit 1980. Drukwerkfoto's en reproducties die voor dit boek zijn gebruikt, zijn samen beschreven onder inv.nr. 462. Drukwerkfoto's en reproducties die niet in het boek opgenomen zijn en originele foto's zijn beschreven in de rubrieken waarin zij thuishoren. Van de archiefstukken van het Thorbecke College die door de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling werden beheerd, is voor overbrenging in totaal ruim 5 m vernietigd op basis van de Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende stukken in gemeentearchieven van 1983 en de Selectielijst voor archiefbescheiden van gemeentelijke en intergemeentelijke organen van 2005. Deze vernietiging betrof onder meer boekhoudkundige stukken, lesroosters en personeelsbescheiden. Diverse stukken uit de overgebrachte aanvullingen bleken formeel ook voor vernietiging in aanmerking te komen. Omdat het archief echter veel hiaten vertoont, is besloten deze stukken te bewaren omdat ze toch een beeld geven van de geschiedenis van de school. Dubbele stukken zijn wel vernietigd (0,12 m). De uiteindelijke omvang van het archief inclusief de aanvulling is 19 m. De openbaarheidsbeperkingen die in 1982 werden vastgesteld, golden tot 2012 en zijn dus vervallen. Voor de aanvulling geldt dat stukken met privacygevoelige gegevens die jonger zijn dan 20 jaar, alleen met toestemming van de gemeentearchivaris zijn te raadplegen. In 2012 betreft deze beperking de inventarisnummers 323-328, 384 en 431. Utrecht, 2012 J.N. van der Meulen Archief Het archief van de Thorbecke Scholengemeenschap en zijn rechtsvoorgangers werd op 14 januari 1980 (voor wat betreft het gedeelte dat berustte op de dependance aan de Vuurlanddreef) en op 7 oktober 1980 (voor wat betreft het gedeelte dat berustte in het hoofdgebouw), samen met dat van de Gemeentelijke HBS aan de Catharijnesingel overgedragen aan de Gemeentelijke Archiefdienst te Utrecht. Drs. A.B. Menk, rector van de Gemeentelijke HBS van 1960-1966 en van 'het Thorbecke' van 1965 tot 1976, droeg zijn persoonlijke archief over op 24 november 1975. Dit laatstgenoemde archief bleek voor 90% te bestaan uit duplicaten en kopieën van stukken die in de twee schoolarchieven voorkwamen en die dus vernietigd konden worden. Het overige archiefmateriaal kon ik opnemen in het schoolarchief, waar het oorspronkelijk thuishoorde. De 'dubbelen' in het schoolarchief hebben ook hun weg naar de versnipperingsmachine gevonden. Op een omvangrijke serie rapportboeken na, die werd bewaard op de Vuurlanddreef, werd het archief in de kelder van het hoofdgebouw aangetroffen in ordelijke stellingen, doch in wanordelijke volgorde. Het bleek mij, na een eerste onderzoek, dat er in aanzienlijke mate vermenging had plaatsgevonden van de archieven van de Gemeentelijke HBS en de Thorbeckeschool, hoogstwaarschijnlijk mede veroorzaakt door het feit dat eerdergenoemde Menk rector is geweest van beide scholen. Deze heeft een duidelijk stempel gedrukt op de archiefvorming in de jaren 1960-1976. De enkele archiefbescheiden, afkomstig uit de 'voorgeschiedenis' van de school, de tijd van de Burgerdag- en -avondschool en vroeger, meende ik zonder bezwaar als retroacta in te kunnen voeren in deze inventaris. Voor het indelen van de inventaris heb ik de verschillende groepen en geledingen van de school met daaraan vastgekoppeld hun taken en bezigheden als leidraad gebruikt. Verder heb ik me strikt gehouden aan het restauratie- en herkomstbeginsel. Opvallend is het ontbreken van de financiële administratie van de school. Dit manco heeft zijn oorzaak in het feit, dat 'de administratie' van een school een vrij autonome afdeling pleegt te zijn en dat de Thorbeckeschool als gemeentelijke onderwijsinstelling met veel aspecten van het financieel beheer weinig of geen bemoeienis heeft. Utrecht, 1982 J.A.C. Mathijssen Literatuur 'Casus Thorbecke College', Lectoraat Lesgeven in de Multiculturele School. Hogeschool Utrecht, 2006 (via Internet). Hoorn, W.C. van, 'Verbouwing en modernisering Thorbecke Lyceum'. In: De Timmerwerf , 1961 nr. 62 (april) p. 8-10. Spronk, N., 'Gymnastiekzalen Thorbecke-Lyceum. In: De Timmerwerf , 1961 nr. 65 (okt.), p. 10-12. Stadsgids Utrecht over 1993-2001 (2002 en 2003 ontbreken). Volmuller, H.W.J., De Thorbecke-Scholengemeenschap 1880-1980 ("De Van Wijckskade") . [Utrecht, 1980]. Geschiedenis Proloog Toen in 1980 het honderdjarig bestaan werd gevierd van de Thorbecke Scholengemeenschap, verscheen er van de hand van de oud-leerling, oud-leraar en oud-conrector H.W.J. Volmuller een overzichtelijk boekje met een uiteenzetting over de geschiedenis van bovengenoemde school. Voor de verduidelijking dienen ook in deze inventaris enige navrante momenten uit de schoolhistorie naar boven gehaald te worden; het zou het onderzoek in het archief ten goede komen. Dat ik hiertoe bovengemeld werkje intensief gebruikt heb, behoeft geen betoog; dat ik soms ook duidelijk 'herhalend' werk heb verricht, behoeft enig excuus. Stadsteekenschoolen - de Burgerdag- en -avondscholen (1867-1880) Terwijl de Maatschappij van Nijverheid en Handel cursussen gaf in natuur-, schei- en werktuigkunde, konden al sinds 1822 gedurende de wintermaanden tal van geïnteresseerden tegen zeer geringe prijs onderricht ontvangen in het bouwkundig tekenen, het handtekenen en de wiskunde in een lokaal boven de Waag (het huis 'Keijzerrijk'). Op 1 januari 1867 werden deze inrichtingen samengevoegd in een Burgerdag- en -avondschool, die aanvankelijk gehuisvest werd in het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen aan de Mariaplaats. Vanaf september 1870 werd een schoolgebouw in gebruik genomen dat op het voormalige Begijnebolwerk opgetrokken was naar plannen van gemeentearchitect C. Vermeijs met 17 klaslokalen en zalen, een directeurs- en een docentenkamer en ingebouwd een woning voor de conciërge. In datzelfde jaar werd zelfs centrale verwarming aangelegd. In tegenstelling tot de Burgerdagschool, bestemd voor jonge ambachtslieden, beantwoordde de Burgeravondschool wel aan de tevoren gestelde verwachtingen. Op deze laatste opleiding kon de aanstaande ambachtsman, "na over dag practisch te hebben gewerkt, hetzij bij den patroon, hetzij als leerling der Ambachtschool in het winterhalfjaar gelegenheid vinden, niet alleen op het genoten lager onderwijs voort te bouwen, maar zich ook in de theorie van het vak zijner keuze bekwamen". De Hogere Burgerschool (1880-1951) Op 23 april 1880 keurde de gemeenteraad van Utrecht de voorstellen van een commissie, ingesteld om de problemen, gerezen bij de Burgerdagschool, te onderzoeken, goed tot oprichting van een Hogere Burgerschool (HBS) met driejarige cursus. Onder J.E. Fischer als directeur begon deze 'tussenopleiding' voor leerlingen die te weinig baat vonden bij het lager onderwijs en voor wie de Rijks Hoogere Burgerschool of het Stedelijk Gymnasium te uitgebreid was. Een eerste aanbouw aan het gebouw had reeds plaats in 1886 en 1892, gevolgd door één in 1903. Op 9 augustus 1898 werd voor het eerst een meisje toegelaten. Op 1 september van het jaar daarop werd aan de HBS als vierde klas een Handelsklasse toegevoegd en met de aanvang van de cursus 1905/06 kwam er een tweede Handelsklasse als vijfde klas bij. Dit evolueerde langzamerhand tot een HBS-A (de literair-economische kant) met vijfjarige cursus. In 1918 was men tot de oprichting gekomen van een schoolvereniging 'Animo', om buiten schooltijd de verschillende groeperingen binnen de gemeenschap van de school met elkaar te integreren. Er werden uitstapjes, lezingen, etc. georganiseerd en er ontwikkelde zich een bloeiend schoolblad. Met ingang van de cursus 1925/26 werden ouderavonden gehouden om ook de ouders in de onderwijsproblematiek te betrekken. Een professioneel opgezette bibliotheek kreeg haar grondslag in 1930 door een fonds, dat de naam kreeg van de leraar Nederlands, Coenraad Brandt. Dit fonds, waarvan iedere ouder lid kon zijn, bood hulp bij bijvoorbeeld aanschaf van nieuwe boeken. Gemeentelijk lyceum (1951-1961) - Thorbeckelyceum (1961-1968) Na moeilijke oorlogsjaren, vordering van de school, mobilisaties, vervolgingen, honger, bleek na 1945 dat de school zich breder moest gaan oriënteren in zijn onderwijsvorm. Per 1 september 1951 kreeg het de lyceumvorm met een HBS-A met 5-jarige cursus, HBS-B met 5-jarige cursus (wis- en natuurkundige richting) en een Gymnasium met 6-jarige cursus. De rector, dr. B.G.L.M. Tosseram, werd na de uitbreiding van de school bijgestaan door conrectoren. Thorbecke Scholengemeenschap (1968-) Vanaf de jaren '60 maakte de school de soms rigoureuze veranderingen mee, die zich voltrokken in vele geledingen van de maatschappij. In 1968 trad de zogenaamde Mammoetwet (officieel: Wet op de Regeling van het Voortgezet Onderwijs van 12 februari 1963) in werking, wat grote gevolgen had voor het onderwijs in het algemeen en voor het Thorbeckelyceum in het bijzonder: de HBS verdween en de 'Scholengemeenschap', met Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs (schooltypen gymnasium en atheneum) en havo (Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs) deed zijn intrede; vakkenpakketten werden ingevoerd en kreten als 'Centraal Schriftelijk' en 'Schoolonderzoeken' werden gevleugeld. Ook democratisering van het onderwijs stond in deze jaren hoog in het vaandel. Nadat in 1959 officieel een Oudervereniging in het leven was geroepen, ontstond in 1973 een leerlingenraad en in 1974 een schoolparlement. Elke geleding binnen de 'onderwijsfabriek' werd betrokken bij de dagelijkse gang van zaken. De instelling van de Scholengemeenschap en de opheffing van de Gemeentelijke HBS aan de Catharijnesingel hadden een grote toeloop van nieuwe leerlingen tot gevolg: tussen 1965 en 1971 steeg het aantal van 602 naar 952. Het gebouw aan de Van Asch van Wijckskade bleek veel te klein te worden en in 1969 werd in de Utrechtse wijk Overvecht aan de Vuurlanddreef een dependance geopend. Tevens kon men gebruik gaan maken van de sporthal De Dreef aan de Drielenborchdreef. Sinds dat jaar ook wacht de Thorbecke Scholengemeenschap op een goed geoutilleerd en vooral ruim opgezet nieuw schoolgebouw. Thorbecke Scholengemeenschap te Utrecht 2. Lijst van conrectoren N.B. Omdat er na 1980 veel conrectoren waren en de gegevens moeilijk te achterhalen zijn, is deze lijst niet aangevuld. Omdat er na 1980 veel conrectoren waren en de gegevens moeilijk te achterhalen zijn, is deze lijst niet aangevuld. J.M.H. Fernhout, 1955-1958 F.W. van der Wilt, 1955-1966 W.L. Blok, 1958-1964 A.M. Coebergh van der Braak, 1964-1968 F. Goelst, 1965-1976 H. Evers, 1966-1976 H.A. Oude Essink, 1968- H.W.J. Volmuller, 1973-1976 A.D. van Loon, 1976- G.W. Klein Kranenbarg, 1976- W. Birkhoff, 1976- 1. Lijst van directeuren, rectoren en locatiedirecteuren N.B. Het was moeilijk om de lijst na 1980 aan te vullen, omdat het archief van 1980-2003 zeer onvolledig is en omdat er veel wisselingen in de schoolleiding waren. Volgens 'Casus Thorbecke College' waren er in zeven jaar tijd tien verschillende locatiedirecteuren. De gegevens van na 1980 zullen dan ook niet compleet zijn en sommige jaren zijn niet met zekerheid vastgesteld. Het was moeilijk om de lijst na 1980 aan te vullen, omdat het archief van 1980-2003 zeer onvolledig is en omdat er veel wisselingen in de schoolleiding waren. Volgens 'Casus Thorbecke College' waren er in zeven jaar tijd tien verschillende locatiedirecteuren. De gegevens van na 1980 zullen dan ook niet compleet zijn en sommige jaren zijn niet met zekerheid vastgesteld. J.E. Fischer, 1880-1912 A.D. Donk, 1912-1916 H.J. Slijper, 1916-1945 H. van Aken, 1945-1946 W. de Lange, 1946-1948 F.W. van der Wilt, 1948 B.G.L.M. Tosseram, 1948-1965 A.B. Menk, 1965-1976 H. Evers, 1976-[1984] J.A. (Joute) Venhuizen, [1984]-1992 mw. G.H. Erné, [1992]-1998 P.H. Verkaaik, 1998 (interim-directeur) D.C. Klees, 1998-[2001] D. Drossaert, 2001-2003