De gewelddadige praktijken van folteraar Ernst Knorr
De Duitse SD’er Ernst Knorr martelt communistische verzetsstrijders in bezet Nederland. In het Oranjehotel en later in het Scholtenhuis vermoordt hij meerdere verzetsstrijders of martelt hen dood. Twee van zijn slachtoffers zijn Geus Sjaak Boezeman en koerier en wapensmokkelaar Esmée van Eeghen.
Janneke Jorna
Ernst werkt al bijna twintig jaar bij de politie en tijdens de Eerste Wereldoorlog vecht hij vrijwillig mee aan Duitse kant. Zijn carrière in bezet Nederland begint op het Binnenhof. Hier verhoort hij politieke gevangenen uit het Oranjehotel. Soms vinden de verhoren in het Oranjehotel zelf plaats, dan horen andere gevangenen het slachtoffer schreeuwen en kermen.
Organisatie
Oranjehotel
Het Oranjehotel in Scheveningen was een gevangenis en huis van bewaring, interneringskamp (vijandelijke burgers), Polizeigefängnis en interneringskamp (bijzondere rechtspleging). Het Oranjehotel was in 1919 opgericht als Huis van Bewaring naast de Strafgevangenis Scheveningen. In de meidagen van 1940 zaten in gevangenis staatsgevaarlijk geachte Duitse burgers, krijgsgevangenen en NSB’ers gevangen. Van mei 1940 tot mei 1945 diende de gevangenis als Polizeigefängnis waar de Duitse bezetter politieke gevangenen, verzetsdeelnemers, zwarthandelaren, Joden, Jehova’s Getuigen, Roma en Sinti opsloten. Het Oranjehotel, ook Kamp Cellenbarakken genoemd, was van 13 mei 1945 tot begin 1949 een interneringskamp (bijzondere rechtspleging) waar personen verdacht en veroordeeld van collaboratie gevangen zaten.
Meer over Oranjehotel"De naam Knorr is zeer goed gekozen, want zowel in uiterlijk als in zijn optreden had hij veel van een varken."
Jacoba BaptistenNederlandse secretaresse Ernst Knorr
Op 8 januari 1941 wordt Geus Sjaak Boezeman om 23:05 uit zijn cel gehaald. Hij wordt naar het Binnenhof gebracht en verhoord door vijf SD’ers, waaronder Ernst. Om 03:15 wordt Sjaak bewusteloos teruggebracht naar het Oranjehotel, hij is er slecht aan toe. De SD’ers beweren dat Sjaak heeft geprobeerd zijn eigen polsslagaders door te snijden met een scheermes. Wanneer hij bij bewustzijn komt vertelt Sjaak de bewakers dat de Duitsers zijn polsen hebben doorgesneden. Die ochtend overlijdt Sjaak Boezeman in zijn cel. Hij is vrij waarschijnlijk de eerste Nederlandse verzetsstrijder die overlijdt in Duitse handen.
Mens
Sjaak Boezeman
Jacobus Johannes Wilhelmus (Sjaak) Boezeman (Utrecht, 19 december 1914 – Scheveningen, 9 januari 1941) was een boekhouder en onderdeel van verzetsgroep De Geuzen. Hij werd op 2 december 1940 gearresteerd. Boezeman overleed in het Oranjehotel aan de gevolgen van zware mishandelingen door SD'er Ernst Knorr. Bron: WO2Net Biografieën.
Meer over Sjaak Boezeman"Ik zag toen, dat zijn rug een en al wonde was, hij was namelijk geheel bedekt met bloeduitstortingen en zijn gehele rug zat vol bloed. Ook kon hij niet behoorlijk meer praten aangezien zijn gehele gezicht was stukgeslagen en het bloed uit zijn mond liep."
Albert SchaapNederlandse bewaker Oranjehotel
Ik zal handhaven, 15 mei 1941Oorlogsbronnen | Delpher
Organisatie
De Geuzen
De Geuzen of het Geuzenverzet was een verzetsgroep die al in mei 1940 onder leiding van de Schiedammer Bernard IJzerdraat ontstond en in 1941 door de Duitse bezetter werd opgerold.
Meer over De GeuzenHet verzet wordt hard geraakt
Twee jaar later is de situatie flink veranderd. Er zijn veel verzetslieden opgepakt, in gevangenissen opgesloten, naar kampen gestuurd, doodgemarteld of doodgeschoten. Ook komt het voor dat gevangenen zelfmoord plegen om te voorkomen dat ze informatie prijsgeven of om een einde te maken aan de martelingen. Zo gooit Gerrit Willem Kastein zichzelf op 21 februari 1943 uit het raam op het Binnenhof en overleeft de val niet.
Mens
Gerrit Willem Kastein
Gerrit Willem Kastein (Zutphen, 25 juni 1910 - Den Haag, 19 februari 1943) was een communist, neuroloog en verzetsstrijder. Tijdens de Spaanse Burgeroorlog hielp hij als arts in een ambulanceteam. Kastein was zeer actief in verschillende verzetsgroepen, waaronder CS-6. Tijdens zijn arrestatie op 19 februari 1943 probeerde hij te ontsnappen. Kastein overleed aan zijn verwondingen na een sprong van grote hoogte op het Binnenhof. Bron: WO2Net Biografieën.
Meer over Gerrit Willem Kastein
Gerrit Willem Kastein aan het werk.Oorlogsbronnen | NIOD
De Waarheid, 10 november 1943Oorlogsbronnen | Delpher
Thema
Arrestatie Gerrit Willem Kastein
De Arrestatie van Gerrit Willem Kastein vond plaats op 19 februari 1943 in cafe de Kroon in Delft. De SD kon een hinderlaag voorbereiden door de arrestatie van verzetsman Piet Wapperom en de informatie in zijn notitieboekje. Kastein wist tijdens zijn arrestatie een pistool te trekken en SD'er Ernst Knorr ernstig te verwonden.
Meer over Arrestatie Gerrit Willem KasteinDoden spreken niet
De extreem gewelddadige verhoren zorgen niet alleen voor de dood van Sjaak en Gerrit Willem. De waardevolle geheimen die ze bij zich dragen gaan ook verloren. Dit gaat Ernst zijn superieuren te ver, als straf wordt hij overgeplaatst naar het Scholtenhuis in Groningen. Daar zet Ernst zijn gewelddadige praktijken voort.
Organisatie
Scholtenhuis
Het Scholtenhuis was tijdens de Tweede Wereldoorlog een berucht gebouw in het centrum van de stad Groningen. Het pand was het hoofdkwartier voor de regionale afdeling van de Sicherheitsdienst en de Sicherheitspolizei. Honderden verzetsstrijders werden er gevangengenomen, verhoord en gemarteld. Bij de bevrijding van Groningen werd het gebouw volledig verwoest.
Meer over ScholtenhuisZowel het verzet als de SD maakt jacht op haar: de vermeende verraadster Esmée van Eeghen. Het verzet veroordeelt haar ter dood voor het veemgericht, maar de SD is sneller. Op 8 augustus 1944 wordt Esmee opgepakt. Na meerdere verhoren, waarbij weinig geweld is gebruikt, wordt Esmee in de avond van 7 september 1944 samen met Luitje Kremer in een auto gezet. Een executiecommando onder leiding van Ernst schiet beide dood.
Mens
Esmée van Eeghen
Esmée Adrienne van Eeghen (Amsterdam, 7 juli 1918 - Paddepoel, 7 september 1944) was een verzetsstrijder. Ze was koerierster van Krijn van der Helm, de leider van de KP in Friesland. Toen Van Eeghen een relatie kreeg met Wehrmacht officier Hans Schmälzlein werd zij niet meer vertrouwd door het verzet. Uiteindelijk werd ze op 8 augustus 1944 gearresteerd door de SD en later geëxecuteerd door Ernst Knorr. Paul Verhoeven baseerde zijn hoofdpersoon Rachel Stein in Zwartboek op haar. Bron: WO2Net Biografieën.
Meer over Esmée van Eeghen
Esmee van Eeghen.Oorlogsbronnen | NIOD
Esmee van Eeghen. Oorlogsbronnen | Oorlogsgravenstichting
"Ik zag, dat juffrouw Esmee uit de auto stapte. Zij was nog maar net uit de auto, toen ik zag dat Knorr op juffrouw Esmee schoot. Na het eerste schot zag ik, dat zij op de grond viel. Ik hoorde dat zij nog even gilde. Ik heb gezien, dat Knorr nog wel 10 keer op haar schoot."
Klaas Carel FaberLid executiecommando
Mens
Klaas Carel Faber
Klaas Carel Faber (Haarlem, 20 januari 1922 – Ingolstadt, 24 mei 2012) was een Nederlandse SS'er die veroordeeld is wegens oorlogsmisdaden. Hij was onder andere actief voor de Waffen-SS, de weerbaarheidsafdeling van de NSB, was lijfwacht van Anton Mussert en is vooral berucht geworden wegens zijn aandeel in moorden begaan tijdens zijn werk voor de Sicherheitsdienst in Groningen. Faber werd na de oorlog ter dood veroordeeld, wat werd omgezet naar levenslang, maar hij ontsnapte in 1952 uit de Koepelgevangenis te Breda en leefde tot 24 mei 2012 in vrijheid in Duitsland. Bron: WO2Net Biografieën.
Meer over Klaas Carel Faber
Afscheidsbrief van Esmee van Eeghen.Oorlogsbronnen | NIOD
Vlak voor de bevrijding vlucht Ernst Knorr samen met een groot deel van de SD’ers uit het Scholtenhuis naar Schiermonnikoog. Na de bevrijding zijn de rollen omgekeerd. Ernst wordt op 30 mei 1945 naar het vasteland gebracht en opgesloten in het Huis van Bewaring in Groningen.
Gevangen genomen NSB-ers bij het Huis van Bewaring in Groningen.Oorlogsbronnen | OVCG/Groninger Archieven
Tekening van Bob Houwen.Oorlogsbronnen | OVCG/Groninger Archieven
Kamp
Strafgevangenis en Huis van Bewaring Groningen
De Strafgevangenis en Huis van Bewaring te Groningen was tijdens de Duitse bezetting in gebruik voor politieke gevangenen. De strafgevangenis Groningen was van april 1945 tot eind 1949 een interneringskamp (bijzondere rechtspleging) waar personen verdacht en veroordeeld van collaboratie gevangen zaten. In mei 1945 zaten er ruim 425 personen vast, maar eind 1949 waren het er nog maar 18.
Meer over Strafgevangenis en Huis van Bewaring GroningenTerug in het Oranjehotel
Op 27 juni 1945 komt hij in het Oranjehotel terecht. Na de bevrijding is er niet veel veranderd, er worden dagelijks gevangenen mishandeld. Uit wraak gedragen veel bewakers van de Binnenlandse Strijdkrachten zich niet anders dan hun voorgangers. Ook Ernst overleeft het Oranjehotel niet. Nog voordat hij verhoord is wordt Ernst op 7 juli 1945 dood in zijn cel gevonden met een stuk touw om zijn hals. Vermoedelijk pleegt Ernst zelfmoord. Maar de zelfmoord kan in scène zijn gezet door de bewakers, zoals Ernst dat ook meerdere keren deed.
Organisatie
Binnenlandse Strijdkrachten
De Binnenlandse Strijdkrachten (officieel: Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten) was een op 5 september 1944 officieel opgezette bundeling van de tot dan toe weinig samenwerkende eigenlijke verzetsgroepen. De Binnenlandse Strijdkrachten kwam dan ook voort uit drie belangrijke verzetsgroepen: de Ordedienst (OD), de Landelijke Knokploegen (LKP) en de Raad van Verzet (RVV). Omdat er een tekort was aan voormalig verzetsstrijders, konden zich na de oorlog echter ook vele andere (jonge)mannen aansluiten bij de BS.
Meer over Binnenlandse Strijdkrachten1940
1945
1940194119421943194419451946
